Stanisław Kubicki

Jerzy Hulewicz, Portret Stanisława Kubickiego, linoryt, 1918
Jerzy Hulewicz, Portret Stanisława Kubickiego, linoryt, 1918

W 1908 r. Stanisław Kubicki podejmuje studia architektoniczne w Szkole Technicznej (Technische Hochschule) w Berlinie. W tym samym roku przenosi się na Uniwersytet Fryderyka Wilhelma w Berlinie (Friedrich-Wilhelms-Universität zu Berlin), gdzie rozpoczyna studia z filozofii oraz nauk przyrodniczych. Podczas I wojny światowej zostaje powołany do niemieckiej piechoty. W 1915 r. w wyniku działań wojennych odnosi rany na froncie wschodnim. W latach 1915-1916 artysta wystawia swoje pierwsze prace w Poznaniu oraz styka się z czasopismem „Die Aktion”. Periodyk wydawany przez Franza Pfemferta w latach 1911-1932  skupia czołowych przedstawicieli niemieckiego ekspresjonizmu. W grudniu 1916 r. Kubicki zawiera związek małżeński z niemiecką artystką Margarete Schuster. W 1917 r. artysta poznaje Jerzego Hulewicza, ważnego przedstawiciela polskiego ekspresjonizmu. Hulewicz był malarzem, dramatopisarzem, teoretykiem oraz współzałożycielem i wydawcą czasopisma artystycznego „Zdrój”. To wokół tego pisma w latach 1918-1920 zawiązuje się grupa artystyczna działająca w Poznaniu pod nazwą „Bunt”. Grupę reprezentowało różnorodne środowisko twórcze, w tym m.in. poeci, malarze, graficy. Do głównych przedstawicieli ugrupowania zaliczyć należy: Adama Bednarskiego (teoretyk grupy), Jerzego Hulewicza, Władysława Skotarka, Augusta Zamoyskiego (jedyny rzeźbiarz w grupie), Stanisława i Margarete Kubickich i in. Nazwa ugrupowania „Bunt” (niem. – Aufruhr/Revolte) wskazywała kierunek poszukiwań artystycznych jej członków. Sprzeciw wobec akademickiej sztuki oraz skonwencjonalizowanych form obrazowania stanowił istotny czynnik spajający indywidualne osobowości artystyczne. Początkowo pismo wydawane przez Hulewicza nawiązywało do secesji, za sprawą Kubickiego profil pisma zaczął się wyostrzać. Wrażliwość estetyczna i wizualna Kubickiego w dużej mierze kształtowana była w tym czasie przez niemieckie ekspresjonistyczne periodyki „Die Aktion” oraz „Der Sturm”.

Na początku czerwca 1918 r. w pomieszczeniach redakcyjnych czasopisma „Die Aktion” w Berlinie otworzyła się wystawa prezentująca twórczość artystów skupionych wokół poznańskiego „Buntu”. 1 czerwca 1918 r. ukazuje się nadzwyczajny numer „Die Aktion” poświęcony polskiej sztuce. W zeszycie znajdują się drzeworyty autorstwa Stanisława i Margarete Kubickich, a także Władysława Skotarka, Jerzego Hulewicza oraz Stefana Szmaja. [Il. 4] Zetknięcie z niemieckimi ekspresjonistami zaowocowało ożywionymi kontaktami Kubickiego z przedstawicielami tamtejszej awangardy. W tym czasie artysta nawiązuje znajomości z Raoulem Hausmannem, Franzem Wilhelmem Seiwertem, czy Otto Freundlichem. Na okres ten przypadają również kontakty między artystami poznańskiego „Buntu” a łódzką grupą „Jung Idysz”, w tym m.in. z Jankelem Adlerem, z którym Kubicki wielokrotnie spotykać się będzie w Niemczech. Po zakończeniu I wojny światowej intensyfikują się relacje Stanisława i Margarete Kubickich z niemieckim środowiskiem artystycznym. W 1919 r. Stanisław Kubicki za pośrednictwem Otto Freundlicha poznaje Otto Dixa oraz przedstawicieli drezdeńskiej awangardy. Także z berlińskimi dadaistami, m.in. Georgiem Groszem, Johannesem Baaderem i Raoulem Hausmannem łączą Kubickiego więzy przyjaźni.

Na początku lat 20 XX w. Margarete Kubicki rozpoczyna pracę jako pomoc nauczycielki w szkole w dzielnicy Berlin-Neukölln. Stanisław Kubicki nawiązuje kontakty z przedstawicielami nadreńskiej sceny artystycznej, w tym m.in. z grupą „Kölner Progressive”. W tym czasie krystalizują się także poglądy polityczne artysty, które znajdują się pod wpływem idei rewolucyjnych oraz anarchizujących ruchów artystycznych. Między 29 a 31 maja 1922 r. artysta bierze udział w kongresie „Unii postępowych międzynarodowych artystów” („Union internationaler fortschrittlicher Künstler”), który odbywa się w Düsseldorfie. W tym samym roku ukazuje się tzw. „Drugi Manifest Komuny” („Zweites Manifest der Kommune”). Tekst opublikowany został na łamach czasopisma „Die Aktion”. Manifest stanowił rozwinięcie kolportowanej w marcu tego samego roku pierwszej odezwy anarchizującej i efemerycznej grupy artystycznej – „Kommune”. Sygnatariusze przesłania, w tym m.in. Stanisław Kubicki, Raoul Hausmann, Otto Freundlich, nawoływali postępowe środowiska artystyczna do porzucenia indywidualnych ambicji i tradycyjnych afiliacji politycznych na rzecz „awangardowej Międzynarodówki”. Jak zauważa Lidia Głuchowska – badaczka twórczości artysty – poglądy polityczne Kubickiego dalekie były od komunistyczno-partyjnych deklaracji, a stanowiły bardziej próbę pogodzenia artystycznych idei z anarcho-syndykalizmem środowiska, z którym artysta się stykał[1].   

 

[1] Zob. L. Głuchowska, Avantgarde und Liebe. Margarete und Stanisław Kubicki 1910-1945, Gebr. Mann Verlag: Berlin 2007, s. 46. 

Media library
  • Abb. 1: Stanisław Kubicki, Miasteczko (Kleines Städtchen), 1913

    Stanisław Kubicki, Miasteczko (Kleines Städtchen), 1913
  • Abb. 2: Stanisław Kubicki, Wieża Babel (Der Turmbau zu Babel), 1917

    Stanisław Kubicki, Wieża Babel (Der Turmbau zu Babel), Linolschnitt, 1917
  • Abb. 12: Stanisław Kubicki, Madonna I (mit rundem Nimbus), 1917

    Stanisław Kubicki, Madonna I (mit rundem Nimbus), Tinte auf chinesischem Papier, 1917
  • Abb. 4: Die Aktion, Vol. 8, Nr. 21/22, Juni 1, 1918

    Die Aktion, Vol. 8, Nr. 21/22, Juni 1, 1918
  • Abb. 5: Jerzy Hulewicz, Porträt von Stanisława Kubicki, 1918

    Jerzy Hulewicz, Porträt von Stanisława Kubicki, Linolschnitt, 1918
  • Abb. 6: Stanisław Kubicki, Tancerka (Die Tänzerin), 1918

    Stanisław Kubicki, Tancerka (Die Tänzerin), Linolschnitt, 1918
  • Abb. 7: Stanisław Kubicki, Kontrabasista (Der Kontrabassist), 1919

    Stanisław Kubicki, Kontrabasista (Der Kontrabassist), 1919
  • Abb. 8: Stanisław Kubicki, Autoportret VII (Selbstporträt VII), 1922

    Stanisław Kubicki, Autoportret VII (Selbstporträt VII), Öl auf Leinwand, 1922
  • Abb. 9: Kongress der Union Internationaler Fortschrittlicher Künstler, 1922 r.

    Kongress der Union Internationaler Fortschrittlicher Künstler, Düsseldorf, 29.-31. Mai 1922. Von links: unbekannt, Werner Graeff, Raoul Hausmann, Theo van Doesburg, Cornelis van Eesteren, Hans Richter...
  • Abb. 10: Stanisław Kubicki, Moses vor dem brennenden Dornbusch, 1933/34

    Stanisław Kubicki, Moses vor dem brennenden Dornbusch, Öl auf Leinwand, 1933/34
  • Abb. 11: Stanisław Kubicki, Eintretender, vor 1939

    Stanisław Kubicki, Eintretender, vor 1939
  • Abb. 3: Stolperstein für Stanislaw Kubicki in Berlin-Neukölln

    Stolperstein (2017) für Stanisław Kubicki vor dem Haus in der Onkel-Bräsig-Straße in Berlin-Neukölln, in dem das Ehepaar Margarete und Stanisław Kubicki gewohnt haben. Auf dem Stolperstein wurde ein f...