Alzacka diaspora polonijna w fotografii

Po przekazaniu fotografii do zasobu archiwalnego Polskiej Misji Katolickiej Jean Chęciński wyraził zgodę na upowszechnienie tej dokumentacji fotograficznej w przestrzeni publicznej. Dnia 13 sierpnia 2021 r. pisał: 

„W odniesieniu do mojej prywatnej kolekcji, upoważniam Państwa do wykorzystania wszystkich zdjęć i pocztówek, które posiadacie, a także towarzyszących im tekstów i podpisów. (…) Ponadto postaram się znaleźć jeszcze kilka dokumentów dotyczących polskiej imigracji w B.P. w Miluzie, a następnie je prześlę…”[1].

Fotografie pozyskane w trakcie kwerendy terenowej
 

Owocem kwerendy terenowej przeprowadzonej w latach 2020–2022, związanej z pozyskiwaniem i ochroną polonijnej dokumentacji archiwalnej, było odnalezienie dużego zbioru fotografii. Dnia 16 czerwca 2020 r., w diasporze polskiej w Mulhouse-Rixheim pozyskano albumy fotograficzne, kroniki parafialne, korespondencje, biuletyny informacyjne oraz różnorodne materiały dokumentujące aktywność polonijną. Jednym z ważniejszych elementów dokumentacji był album będący świadectwem religijnej aktywności polskich emigrantów, ale także ukazuje ich zaangażowanie w pielęgnowanie tradycji i kultury narodowej na obczyźnie. Wśród pozyskanych materiałów znalazły się również dokumenty związane z jubileuszem roku 2000, w tym złota księga upamiętniająca to wydarzenie, a także liczne klasery zawierające korespondencję, rachunki, statuty organizacji polonijnych oraz biuletyny informacyjne. 

Ważnym elementem badań było odkrycie kroniki parafialnej z Rixheim, która stanowi nieocenione źródło informacji na temat życia religijnego i społecznego polskiej społeczności w regionie. Z kolei dnia 17 czerwca 2020 roku odbyło się spotkanie, które zgromadziło przedstawicieli lokalnych stowarzyszeń polonijnych. Wśród nich był m.in. Antoine Jurczyk, który przekazał szereg cennych dokumentów: broszurę upamiętniająca 50. rocznicę kościoła Notre-Dame du Rosaire, księgę protokołów Towarzystwa Świętej Barbary z Wittelsheim oraz kilka fotografii z epoki przybycia Polaków do regionu alzackiego itp. Odnalezione fotografie, choć nieliczne, stanowią bezcenne świadectwo życia codziennego, tradycji i kultury polskiej społeczności w Bassin Potassique. Przedstawiają one nie tylko portrety indywidualnych osób, ale także sceny zbiorowe, ukazujące wspólnotowe wydarzenia i uroczystości. Dzięki tym wizualnym dokumentom możliwe stało się odtworzenie atmosfery tamtych czasów oraz lepsze zrozumienie, w jaki sposób polscy emigranci integrowali się z lokalną społecznością, jednocześnie pielęgnując swoje narodowe dziedzictwo[2].

Dnia 6 lipca 2020 r., w sali parafialnej Église Saint-Jean w Pulversheim, odbyło się spotkanie, które wpisało się w historię badań nad polską diasporą w Alzacji. Organizacja tego wydarzenia była możliwa dzięki życzliwości i wsparciu pana Alfreda Kałużyńskiego, prezesa Polskiego Związku Kulturalnego (PZK) w regionie Alzacji. Spotkanie zgromadziło przedstawicieli lokalnych stowarzyszeń, historyków oraz osoby zaangażowane w zachowanie dziedzictwa polskich emigrantów w Bassin Potassique[3].

Podczas spotkania Alfred Kałużyński przekazał szereg cennych dokumentów, które stanowią istotne źródło informacji o życiu polskiej społeczności w Alzacji. Wśród nich znalazła się Złota Księga, upamiętniająca nawiedzenie rodzin przez kopię obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej w 1983 roku, a także liczne teczki zawierające protokoły zebrań PZK, statuty oraz wycinki prasowe dotyczące działalności polskich grup folklorystycznych, chórów, skautów oraz dorocznych pielgrzymek. Z kolei Anna Senne, prezes chóru „Róża Leśna”, przekazała cenne materiały, w tym 17 fotografii będących świadectwem różnych wydarzeń polonijnych. W spotkaniu uczestniczyli również inni ważni przedstawiciele lokalnej społeczności, w tym Wiktor Krzemiński, prezes chóru „Lutnia”, profesor Jean Chęciński, historyk i prezes stowarzyszenia „Société d’histoire de Kingersheim”, oraz Serge Buett, prezes zespołu „Polonia”. Serge Buett przekazał na rzecz Archiwum PMK szereg materiałów, w tym statut zespołu, dokumenty dotyczące jego występów, płyty CD z nagraniami oraz materiały w wersji cyfrowej na temat gali zorganizowanej z okazji 70-lecia istnienia grupy. Nawiązano również kontakt z innymi osobami: Tomaszem Wiśniewskim, harcmistrzem i prezesem hufca Alzacji, oraz Patrice Dudaczyk, prezesem chóru „Orzeł Biały”. Zaproponowano także kontakt do René Giovanetti, byłego dyrektora miejscowego „archiwum kopalnianego”. Jednym z najważniejszych aspektów kwerendy było odnalezienie fotografii dokumentujących życie polskiej społeczności w Alzacji. Zdjęcia te, stanowią niezwykłe świadectwo życia, tradycji i kultury polskich emigrantów. Utrwalone na nich wydarzenia, takie jak występy chórów, spotkania stowarzyszeń czy obchody świąt narodowych, pozwalają lepiej zrozumieć, jak polska diaspora integrowała się z lokalną społecznością, jednocześnie zachowując swoją tożsamość.

Kwerenda terenowa w Pulversheim okazała się ważnym etapem w gromadzeniu dokumentacji diaspory polskiej w Alzacji. Zebrane materiały, w tym fotografie, dokumenty i wycinki prasowe, stanowią nieocenione źródło wiedzy o życiu polskiej społeczności w Bassin Potassique. Dzięki zaangażowaniu lokalnych stowarzyszeń i osób prywatnych udało się zachować cenne materiały archiwalne[4].