Mikołaj Kopernik

Mikołaj Kopernik Napis: Nicolaus Copernicus Tornaeus Borussus Mathematicus
Mikołaj Kopernik Napis: Nicolaus Copernicus Tornaeus Borussus Mathematicus

“Co za nudy!” skomentowała jedenastoletnia Julia kłótnię swoich polskich kolegów z klasy na lekcji historii i sprawę pochodzenia wielkiego astronoma Mikołaja Kopernika. “Czy Niemiec, czy Polak, nie ma to żadnego znaczenia!”, stwierdziła Julia wsadzając swój piegowaty nos z powrotem w książkę jednocześnie szczęśliwa, że zarówno Niemcy jak i Polacy tak samo mogą być dumni z osiągnięć Kopernika. Tym sposobem kwestia pochodzenia Kopernika została “wyjaśniona” i można było zająć się tym, co jest w nim najciekawsze. Kopernik myślał często o tym, jak pięknie byłoby ze swojego hobby zrobić zawód. W tamtych czasach zajęcie astronoma nie było uznawane za profesję. Kopernik rozmyślał nad swoimi rewolucyjnymi pomysłami o wstrzymaniu słońca i wprawieniu w ruch wszystkich planet łącznie z Ziemią w piwnicy swojego domu w Toruniu, w swoim rodzinnym mieście.

Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 roku. Po wczesnej śmierci ojca, mały Mikołaj przeszedł pod opiekę swojego wuja Łukasza Watzenrode, biskupa warmińskiego. W wieku 18 lat Kopernik zaczął studiować matematykę w Krakowie, medycynę i prawo w Bolonii, prawo kościelne w mieście Ferrara. Jeszcze podczas studiów odkrył w sobie wielkie zamiłowanie do geografii i astronomii. W 1512 objął stanowisko katedralne we wschodniopruskim Fromborku. Tam pełnił obowiązki wyższego zażądcy i był administratorem miasta Pieniężno i Olsztyna. Reprezentował interesy biskupa warmińskiego w pruskim parlamencie, w polskim sejmie i na dworze króla polskiego. Prócz tego, Kopernik był autorem opracowań reformy monetarnej i odnoszącym sukcesy lekarzem. We Fromborku miała swój początek praca nad jego największym naukowym dziełem "De revolutionibus orbium coelestium" (O obrotach sfer niebieskich). Biorąc pod uwagę ogrom zajęć Kopernika, nie dziwi fakt, że na opracowywaniu i badaniu swojej teorii heliocentrycznej spędził aż 30 lat. 

W czasach Kopernika w świecie nauki dominował pogląd starożytnego astronoma Ptolemeusza o tym, że Ziemia jest punktem stałym, a słońce i księżyc krążą wokół niej - tzn. teoria geocentryczna. Kopernik przesunął słońce na środek układu słonecznego a Ziemię i inne planety zdefiniował jako krążące wokół niego po elipsje. Sama Ziemia obraca się dodatkowo wokół własnej osi - tak zdefiniował teorię heliocentryczną. Obserwacje i wyliczenia Kopernika pomogły także zrozumieć podział czasu. Ziemia obraca się wokół własnej osi raz na dobę a sama wokół słońca raz na rok. Jego ówczesna rewolucyjna teoria, napisana w języku niemieckim i po łacinie, została zakończona w 1530 roku. Z opublikowaniem pracy Kopernik czekał jednak ponad 10 lat. Podejrzewa się, że wynikało to ze strachu bycia wyśmianym przez innych uczonych. Jako matematyk wiedział, że nie wszystkie wyliczenia jego obserwacji są dokładne. Także to było powodem by czekać. Dużo bardziej ważnym było dla niego to, jak Kościół w którym służył, zinterpretuje jego rewolucyjne teorie. Możliwy konflikt podejrzewał także luterański pastor Andreas Osiander, który w swoim przedsłowiu do "De revolutionibus orbium coelestium" bez wiedzy samego Kopernika zbagatelizował znaczenie dzieła. "De revolutionibus orbium coelestium" zostało w rezultacie wydane dopiero w 1543 roku w Norymberdze krótko przed śmiercią Kopernika. Mikołaj Kopernik zmarł 24 maja 1543 roku we Fromborku.

Matematycznie i astronomicznie skomplikowane dzieło "De revolutionibus orbium coelestium" było najpierw dostępne tylko w małym kręgu specjalistów od tych spraw. Pierwszy druk wywołał poruszenie w całej Europie i był szybko dostępny we wszystkich najważniejszych bibliotekach europejskich. W 1616 roku rzymska cenzura wydała polecenie zmiany  kopernikańskiego stanowiska lub całkowitego odrzucenia heliocentrycznego widzenia wszechświata. Dopiero od 1757 Kościół Katolicki przestał zabraniać zgłębiania nauk kopernikańskich a w 1822 skreślono dzieło Kopernika "De revolutionibus orbium coelestium" z indeksu ksiąg zakazanych. Obecnie dzieło Mikołaja Kopernika "De revolutionibus orbium coelestium" należy do kamieni milowych z dziedziny nowożytnej astronomii i jest kluczem do tzw. przewrotu kopernikańskiego.

Jedenastoletnia Julia miała także rację historyczną. Wieloletnia dyskusja o narodowości Mikołaja Kopernika była bez sensu. W XVII wieku, w jakim żył ten wielki uczony, nie określano narodowości. Święte Cesarstwo Rzymskie Królestwa Niemieckiego i Księstwo Polsko-Litewskie, które w interesie mają osobę Kopernika, składały się z wielu grup językowych i etnicznych. Sam Mikołaj Kopernik urodził się na ziemiach pod panowaniem króla polskiego, jednak jego “domem” była niemieckojęzyczna wspólnota Warmii.

 

Adam Gusowski, wrzesień 2014 r.

Mediateka
  • Kopernika w kościele

    Epitafium Mikołaja Kopernika w kościele św. Jana w Toruniu
  • Katedra we Fromborku

    Katedra we Fromborku (Frauenburg) z pomnikiem Mikołaja Kopernika
  • Strona 1

    Pierwsza strona książki Mikołaja Kopernika "De revolutionibus orbium coelestium", Norymbergia 1543 rok
  • Strona 2

    Strona z książki Mikołaja Kopernika "De revolutionibus orbium coelestium", Norymbergia 1543 rok
  • Kopernik - Audycja Polskiego Magazynu Radiowego "COSMO Radio po polsku"

    Przy współpracy z "COSMO Radio po polsku" prezentujemy audycje do wybranych tematów naszego portalu.