Roland Schefferski – artystyczne strategie pamięci kulturowej

Na początku lat osiemdziesiątych Schefferski zaczął realizować obiekty i instalacje i od tego czasu pracuje cyklami tematycznymi. Interesowało go wtedy zabezpieczanie zapomnianych śladów i procesy zachodzące w przestrzeni publicznej. Artystycznie wyraził to poprzez gromadzenie pozostawionych przedmiotów (cykl Registration of a Thrown-away Reality tworzony od 1981 r.) oraz instalacje w przestrzeni publicznej (cykl Space Identification realizowany w latach 1981-84). Od lat dziewięćdziesiątych artysta wykorzystuje historyczne relikty codzienności jak zdjęcia, meble, stare wydania gazet, banknoty, używane ubrania, które służą mu jako „katalizator wspomnień i skojarzeń” (Schefferski). Tworzą one pomost łączący nas z niegdysiejszym użytkownikiem czy właścicielem (…), po którym już dawno zaginęły pozostałe po nim ślady”.[2] Artysta uwalnia przedmioty z ich pierwotnych znaczeń, aranżując je na nowo i łącząc z innymi. Niekiedy częściowo je niszczy, wycinając z nich fragmenty, rozbijając je lub ozdabiając haftem.

W cyklu Sedimente/Osady Schefferski od 1993 r. zajął się fotografiami, które najpierw wypalał na porcelanie, a potem przechowywał w pojemnikach z wodą. Tego rodzaju pojemniki ustawił w 1993 r. w serwantce będącej częścią instalacji zatytułowanej Wiedergewonnen aus dem Gedächtnis / Odzyskane z pamięci (zdj. nr 1), którą stworzył w berlińskiej galerii - mieszkaniu, wyposażając ją w meble i inne przyniesione przedmioty. Później Schefferski wypalał zdjęcia na fajansie, który rozbijał i także umieszczał w pojemnikach z wodą. W obiekcie Danzigerinnen/Gdańszczanki (zdj. nr 5) powstałym w 1999 r. widoczne są na potłuczonym fajansie fotografie anonimowej rodziny. Takie aranżacje przywodzą na myśl anatomiczne preparaty i przekazują potomności ślady po anonimowych osobach. W instalacjach zatytułowanych Geschehnisse, die ungenannt bleiben / Wydarzenia, które nie zostały nazwane pokazywanych w 2000 r. w muzeum Ostdeutsche Galerie w Ratyzbonie (zdj. nr 6 a i b) oraz na wystawie Empty Images w 2007 r w Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia w Gdańsku (zdj. nr 7 a, b) odgrywają one główną rolę i wypełniają przestrzeń pod starymi stołami kuchennymi, prezentując fajansowe szczerby z kolorowymi portretami młodych ludzi. Kierują uwagę widza na los i tożsamość jednostki podczas gdy inne obiekty, czy też cały environment, wskazują na związki historyczno-polityczne.

Na wystawie Ausgelöschte Bilder/ Obrazy wymazane z pamięci zrealizowanej w 1997 r. w berlińskim sklepie z antykami i starociami, specjalizującym się w przedmiotach z czasów NRD i mieszczańskich meblach, artysta umieścił szesnaście artystycznych obiektów nawiązujących do czasów nazistowskich bądź do historii NRD. Pomiędzy nimi znalazły się np. „zakonserwowane” pod szklanym kloszem jedwabne chustki z nadrukowanym portretem Karola Marxa (zdj. nr 2). Natomiast na wystawie mającej miejsce w 1998 r. w gdańskim antykwariacie zatytułowanej Fragmentaryczność pamięci /Fragmentierung des Gedächtnisses artysta skonfrontował widza z niekonwencjonalnie przetworzonym reliktem polskiej historii, mianowicie banknotem, z którego wyciął słowo „proletaryat” i oprawił je w trzy medaliony (zdj. nr 4 a, b). Na obu wystawach widz odnajdywał się „prawie, że nie zdając sobie z tego sprawy, mniej we własnej teraźniejszości” a każdorazowo bardziej w „kontinuum historii”[3]. W 2000 r. dla przestrzeni ekspozycyjnej w Ratyzbonie Schefferski opracował podwójną instalację, która składała się z części polskiej i niemieckiej. Podczas gdy po polskiej stronie barwy narodowe były wyprane do bieli (zdj. nr 6 a), komentowały obiekty po stronie niemieckiej narodowy socjalizm i NRD. Damskie ubrania, meble kuchenne i pokojowe (zdj. nr 6 b) po obu stronach instalacji wskazują na mieszczaństwo obu narodów jako warstwę odpowiedzialną za ówczesną sytuację polityczną[4].