Związek Polaków „Zgoda” w Republice Federalnej Niemiec - zespół akt.

I. Dzieje organizacji

Związek Polaków „Zgoda” w RFN powstał w 1950 r. w Hamburgu. W 1952 r. został wpisany do rejestru sądowego w tym mieście jako organizacja kulturalno-oświatowa. Przyczyną powstania związku był rozłam w Związku Polaków w Niemczech „Rodło”, powstałego w 1922 r., a następnie odrodzonego po II wojnie światowej. Źródłem rozłamu była rozbieżność orientacji politycznych czołowych działaczy „Rodła”, datujących się na drugą połowę lat 40-tych XX w., osiągając kulminację w latach 1950-1952. Ten okres zadecydował o przyszłości ZPwN „Rodło” i miał wpływ na Polaków w Niemczech w następnych dziesięcioleciach. Duże zaangażowanie w konflikcie wykazywał Wydział Konsularny Polskiej Misji Wojskowej w Düsseldorfie. Władze Polski Ludowej starały się podporządkować sobie władze Związku w kierunku nakłaniania Polaków mieszkających w Niemczech do powrotu do kraju. W ZPwN „Rodło” powstały dwie frakcje: narodowo-katolicka z Michałem Wesołowskim oraz pro-krajowa (uważana również za odłam prokomunistyczny) z Augustynem Wagnerem na czele. Punktem zwrotnym było Walne Zebranie ZPwN „Rodło” 26 III 1950 r., podczas którego na szefa Związku wybrano Michała Wesołowskiego, odsuwając całkowicie od Zarządu Augustyna Wagnera. Obawiano się bowiem posądzenia przez władze niemieckie o komunizowanie. Odłam Związku z Wagnerem na czele doprowadził do powstania Związku Polaków „Zgoda”, odmiennie niż „Rodło”, wykazującego pozytywny stosunek do władz Polski Ludowej i zmian, zachodzących w kraju. Nowo powstały związek popierały władze polskie, natomiast jego popularność wśród niemieckiej Polonii mierzona była w zasadzie korzyściami finansowymi, polegającymi na obniżeniu obowiązkowej wymiany walutowej podczas podróży do Polski. Fakt ten przysparzał „Zgodzie” wielu członków aż do 1990 r., kiedy zniesienie obowiązkowej wymiany stało się głównym powodem spadającej liczby członków. Od tej pory organizacja, mimo prób zmiany wizerunku i poszukiwania innych źródeł finansowania swojej działalności, traciła na popularności, a w 2013 r. została ostatecznie rozwiązana.

II. Dzieje zespołu

Akta Związku Polaków „Zgoda” w RFN po rozwiązaniu organizacji zostały przekazane w 2015 r. do Centrum Dokumentacji Kultury i Historii Polaków w Niemczech „Porta Polonica” w Bochum. Uporządkowane akta Związku zostały następnie przekazane do Archiwum Ruchów Społecznych (Archiv für soziale Bewegungen – AfsB), mieszczącym się w Domu Historii Zagłębia Ruhry (Haus der Geschichte des Ruhrgebiets) w Bochum, gdzie są dostępne do badań.

III. Charakterystyka archiwalna zespołu

Akta znajdujące się w ARS (AfsB) nie stanowią całości zespołu. Z analizy zawartości zespołu wynika, że brakuje dzienników korespondencji przychodzącej i wychodzącej (o ile taka była prowadzona) oraz niektórych roczników okólników informacyjnych. Akta były układane w segregatorach rzeczowych oraz pudłach na kartoteki (deklaracje i legitymacje członkowskie). Trudno jest dokładnie określić procentowy stan zachowania zespołu – sięga on jednak z pewnością 90%. Stan fizyczny zachowania akt jest dobry. Akta w przeważającej części sporządzono w j. polskim. Opisy poszczególnych jednostek są również w j. polskim. Przy sporządzaniu inwentarza zostały nadane tytuły w języku niemieckim.