Adam Szymczyk i jego 14. documenta

„Program intelektualny“ w Bazylei

Pożegnanie Adama Szymczyka, odchodzącego ze stanowiska dyrektora Kunsthalle Basel z dniem 31 października 2014 r., odbyło się jedenaście miesięcy po powołaniu go na kuratora 14. edycji documenta. Podejmując w roku 2003 swoją pracę w Bazylei, Szymczyk był „tylko względnie znaną osobą“, pisał przy okazji jego pożegnania wychodzący w Bazylei dziennik TagesWoche. Okres swej pracy w Kunsthalle Basel oparł na „programie intelektualnym“ polegającym na: „odejściu od malarstwa, które tak kochał jego poprzednik Peter Pakesch, i skierowaniu się ku pustce, ku redukcji, ku pracom instalacyjnym, ku interwencjom. Nieliczni przedstawiani przez niego międzynarodowi artyści byli wcześniej znani w tym zakolu Renu. Jego wystawy zawsze były wyzwaniem, także dla ludzi oswojonych ze sztuką. Było to jednak wyzwanie, które chętnie podejmowano: Szymczyk dawał możliwość otwarcia się na współczesną sztukę, często polityczną oraz społecznie relewantną.“ Zarzut zbyt rzadkiego uwzględniania lokalnych twórców sztuki odparł, wprowadzając nową koncepcję „wystaw regionalnych“ i współpracując z Hochschule für Gestaltung und Kunst FHNW (Wyższa Szkoła Projektowania i Sztuki).[1]

Realizację bazylejskiego programu wystawowego Szymczyk rozpoczął w 2004 roku - a konkretnie od wystawy „Earth, Wind and Fire“ polskiego artysty multimedialnego Piotra Uklańskiego (*1968 w Warszawie), z którym współpracował już od 1999 roku; wówczas w warszawskiej Galerii Foksal.[2] Kolejne wschodnioeuropejskie wypowiedzi artystyczne zaprezentował na wystawie polskiego rzeźbiarza, autora instalacji i filmów oraz fotografa Artura Żmijewskiego (*1966 w Warszawie) w 2005 roku, jak i w 2007 roku, pokazując prace rumuńskiego artysty Dana Perjovschi, a także na wystawie Słowaka Jána Mančuški „only those wild species that appeal to people will survive“ w 2008 roku. Wypowiedzi artystyczne podejmujące krytykę systemu rynku sztuki zebrał na wystawie indywidualnej duńskiej grupy Superflex (2005) oraz na wystawach takich artystów jak: Gustav Metzger (2006), Peter Friedl (2008), Goshka Macuga i Danh Vo (obie w 2009 roku), Matthieu Kleyebe Abonnenc i Adrian Melis (2013), również na dwóch wystawach zbiorowych w roku 2011 - jednej pod tytułem „How to Work“ i drugiej „How to Work (More for) Less“. Na wystawach tematycznych skupił się na konstrukcji i rekonstrukcji wydarzeń, epizodów z historii i narracji historycznej, mających umożliwić inne spojrzenie na historiografię. Były nimi: „QUAUHNAHUAC. Die Gerade ist eine Utopie“ (2006), „Report on Probability“ (2009), „Strange Comfort (Afforded by the Profession)“ (2010) oraz wystawa szkockich artystów Rossa Birrella i Davida Hardinga „Winter Line“ (2014). Na wystawach retrospektywnych przedstawił twórczość nowojorskiej artystki Lee Lozano (1930-1999), holenderskiego artysty medialnego Basa Jana Adera (1942-1975) oraz indyjskiej malarki, graficzki i autorki fotografii Nasreen Mohamedi (1937-1990).[3] W 2011 roku, przy okazji wiedeńskiej wystawy rumuńsko-niemieckiego artysty konceptualnego Daniela Knorra, której był kuratorem, New York Times nazwał Szymczyka w tytule „Superstar among curators“ i dalej w tekście „something of a curatorial rock star“.[4] W chwili odejścia Szymczyka z Kunsthalle Basel reakcje artystów, kolegów i decydentów kulturalnych w Bazylei na jego ambitny program wystawowy wypadły „różnie“.[5] W 2014 roku, jak pisał TagesWoche, znalazł się on na 21. miejscu w rankingu stu wiodących na świecie kuratorów, publikowanym od 2002 roku przez tradycyjny londyński magazyn sztuki ArtReview pod nazwą „Power 100“. Od listopada 2016 roku znajduje się na 2. miejscu tej listy, sporządzanej przez grupę anonimowych, międzynarodowych specjalistów.[6]