Błażej Stolarski (1880-1939)

Na granicy dwóch tradycji

Błażej Stolarski, u schyłku swego życia wicemarszałek Senatu II Rzeczypospolitej, urodził się 2 lutego 1880 roku w Ciebłowicach (dzisiejszy powiat tomaszowski), w biednej rodzinie chłopskiej. Samouk, postać niełatwa do opisania. Brakuje w tym życiorysie czynów spektakularnych, a w osobie ludowego działacza społecznego – później polityka – atrybutów przywódcy czy charyzmy ludowych trybunów. Obok trudnych do zrozumienia dziś meandrów politycznej działalności, jest tu ogrom pozytywistycznej pracy u podstaw jak i żelaznej konsekwencji w dążeniu do rozszerzania własnych horyzontów. Stolarski – sam autodydaktyk – dzielił się wiedzą i doświadczeniami ze wszystkimi, którzy z nich chcieli skorzystać. Był przekonany o tym, że postęp rolniczy możliwy jest u każdego chłopa. Pod warunkiem, że wskaże mu się właściwą drogę – także poprzez zdobywanie i rozwijanie wykształcenia. Stolarski propagował niestrudzenie ideę samopomocy (kółka rolnicze), edukacji (szkolnictwo gminne, kursy samokształceniowe, które zaowocowały wielkimi sukcesami[1] i spółdzielczości (izby rolnicze, rady gromadzkie). Idei ruchu ludowego pozostał Stolarski wierny do końca, choć w roku 1935 wystąpił ze Stronnictwa Ludowego nie godząc się z wezwaniem partii do bojkotu nadchodzących wyborów. Zapewne romantyczna tradycja stała u podstaw konspiracyjnej działalności niepodległościowej.

Ukoronowaniem politycznej drogi Stolarskiego były wybory z roku 1938 i objęcie stanowiska wicemarszałka Senatu V kadencji. Nie była to droga wiodąca konsekwentnie od jednego do drugiego sukcesu, jak ta gospodarczo-oświatowa. Z jednym może wyjątkiem, kiedy to w konsekwencji Wielkiego Kryzysu, zadłużonemu już gospodarstwu groził upadek. Na drodze tej brak spektakularnych sukcesów – więcej tu zaskakujących i trudnych dziś do zrozumienia decyzji. A jednak i tu da się zauważyć konsekwentna linia postępowania. Jej źródeł doszukać się można w ruchach niepodległościowych Królestwa Polskiego, z którymi Stolarski związany był od samego początku. Przynależność do Polskiej Organizacji Wojskowej okręgu Łódź-Retkinia (1914), czy też do Tymczasowej Rady Stanu, której celem było przygotowanie podwalin niepodległego państwa, związały go z piłsudczykami, choć była to „przyjaźń” trudna i pełna rozczarowań[2]. Stolarski, podobnie jak i PSL „Wyzwolenie”, do którego należał, wspierało Piłsudskiego i jego „majowy zamach”.

Odejście ludowców od tej linii już w roku 1927 (Piłsudski miał nie zrealizować postulatów stawianych mu przez wspierające go organizacje) nie dotyczyło chwilowo Stolarskiego. Krytyczny stosunek przyszłego senatora do reform sanacji (a raczej ich braku) nie objawił się natychmiast i nie w sposób zbliżony do działania partii ludowców. Miało to nastąpić dopiero dwa lata później. Przejście do „Centrolewu”, jak uczyniło to PSL „Wyzwolenie” mogło być obce Stolarskiemu ale partii nie opuścił. Zapewnie i tu ujawniła się charakterystyczna cecha kierująca jego politycznym postępowaniem. Była to zasada „niepalenia mostów” po odejściu od partii czy stronnictw, z którymi był związany lub dla których pracował. Tak też było z obozem skupionym wokół marszałka Piłsudskiego. Zaskoczeniem może się wydawać więc opuszczenie Stronnictwa Ludowego[3] na znak protestu wobec decyzji partii o bojkocie wrześniowych wyborów do Sejmu i Senatu (1935). Od tego momentu następuje ponowne zbliżenie do piłsudczyków. W roku 1937 Stolarski wstępuje do Obozu Zjednoczenia Narodowego, a w roku 1938 kandyduje w (przyspieszonych) wyborach parlamentarnych na stanowisko senatora z ramienia województwa łódzkiego.

Błażej Stolarski wprawdzie konsekwentnie realizował postawione sobie zadania, to w czynach jego nie znajdziemy nic spektakularnego. Pozbawiony charyzmy innych ludowców oraz zmysłu „polityka z urodzenia”, zbliżał się raczej ku modelowi cichego działacza partyjnego o profilu, który dziś chętnie określamy niemieckim pojęciem „Realpolitiker”.