Menu toggle
Navigation

„Ruhrpolen“ – Polacy z Zagłębia Ruhry

Towarzstwa Modzieży Polskiej w Herne-Horsthausen, 1916-1919

Mediathek Sorted

Mediateka
  • Krzyż przykościelny znajdujący się po prawej stronie od wejścia głównego do kościoła pw. Św. Marii Magdaleny w Radlinie II - Krzyż przykościelny znajdujący się po prawej stronie od wejścia głównego do kościoła pw. Św. Marii Magdaleny w Radlinie II (Wodzisław Śląski, niem. Loslau), fundowany przez pochodzących.
  • Cokół krzyża kościoła pw. Św. Marii Magdaleny w Radlinie II (Wodzisław Śląski, niem. Loslau)  - Krzyż przykościelny znajdujący się po prawej stronie od wejścia głównego do kościoła pw. Św. Marii Magdaleny w Radlinie II (Wodzisław Śląski, niem. Loslau), fundowany przez pochodzących z parafii Westfalczyków
  • Wezwanie na Mazurach - Wezwanie agenta na Mazurach z roku 1887 w celu naboru do pracy w górnictwie
  • Sztandar polsko-katolickiego stowarzyszenia górników w Eving, przód - Sztandar polsko-katolickiego stowarzyszenia górników w Eving (dzielnica Dortmundu) z 1898 roku, patronka: Święta Barbara – motto: „Święta Barbaro, módl się za nami”
  • Sztandar polsko-katolickiego stowarzyszenia górników w Eving, tył - Sztandar polsko-katolickiego stowarzyszenia górników w Eving (dzielnica Dortmundu) z 1898 roku, patronka: Święta Barbara – motto: „Święta Barbaro, módl się za nami”
  • Sztandar Bractwa Rożancowego Św. Niewiast w Suderwich, przód - Sztandar Bractwa Rożancowego Św. Niewiast w Suderwich, założonego 1 sierpnia 1906 roku, patron: św. Józef – motto: „Módl się za nami”.
  • Sztandar Bractwa Rożancowego Św. Niewiast w Suderwich, tył - Sztandar Bractwa Rożancowego Św. Niewiast w Suderwich, założonego 1 sierpnia 1906 roku, patron: św. Józef – motto: „Módl się za nami”.
  • Sztandar Koła Śpiewu „Mickiewicz” w Oberhausen, 1898 r., przód - Sztandar Koła Śpiewu „Mickiewicz” w Oberhausen, założonego 30 maja 1898 roku, napis na odwrocie: „Cześć Pieśni”
  • Sztandar Koła Śpiewu „Mickiewicz” w Oberhausen 1898 r., tył - Sztandar Koła Śpiewu „Mickiewicz” w Oberhausen, założonego 30 maja 1898 roku, napis na odwrocie: „Cześć Pieśni”
  • Karta legitymacyjna Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Ludwika Najdeckiego  - Karta legitymacyjna Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Ludwika Najdeckiego z Herne, oddział Eickel II i Holsterhausen, przyjętego do stowarzyszenia 3 kwietnia 1921 roku, z pieczęcią
  • Karta legitymacyjna Związku Polaków w Niemczech Ludwika Najdeckiego - Karta legitymacyjna Związku Polaków w Niemczech Ludwika Najdeckiego z 1929 roku, powiat Gelsenkirchen, oddział Wanne-Eickel II, z pieczęcią
  • Karta legitymacyjna Związku Polaków w Niemczech Józefa Najdeckiego  - Karta legitymacyjna Związku Polaków w Niemczech Józefa Najdeckiego z 1923 roku, powiat Gelsenkirchen, oddział Wanne-Eickel II, z pieczęcią
  • Śpiewnik Górniczy - Śpiewnik Górniczy, wydany przez Oddział górników Zjednoczenia Zawodowego Polskiego w Bochum
  • Raport o stanie ruchu polskiego w zagłębiu przemysłowym nad Renem i Ruhrą , 1912 r.

    Bericht über den Stand der Polenbewegung in Rheinland und Westfalen und anderen Gebieten des Deutschen Reiches und des nahen Auslands im Jahr 1912, Verfasser: Bochumer Polizeipräsident Gerstein.
  • Polska grupa teatralna  - Polska grupa teatralna z tablicą (napis: Z Teatru Polskiego z Husen dnia 23.3. roku 1919), oznaczona: Wiktoria Wasielewska
  • Koło śpiewu w Bochum-Hamme, 1910-1939 r. - Koło śpiewu w Bochum-Hamme w Westfalii, 1910-1939 r.
  • Dzieci polskie z Westfalii w drodze na kolonie letnie, 1925 r. - Dzieci polskie z Westfalii w Poznaniu w drodze na kolonie letnie w Polsce, 1925 r.
  • Dzieci polskie z Westfalii na kolonii letniej, 1925-1939 r. - Dzieci polskie z Westfalii na kolonii letniej w Jędrzejowie, 1925-1939 r.
  • Artyści polscy w Westfalii, 1928 r. - Artyści polscy w Westfalii, 1928 r.
  • Artyści polscy w Westfalii, przed 1939 r. - Grupa artystów polskich w Westfalii. Widoczna m.in.: Zofia Barwińska. Przed 1939 r.
  • Uroczystość religijna w Hernie, 1930 r. - Uroczystość religijna "Dni Wiary Ojców Naszych" w Hernie, 1930 r.
  • Delegaci na II Zjazd Polaków z Zagranicy na dortmundzkiej ulicy, 1934 r.  - Delegaci na II Zjazd Polaków z Zagranicy na dortmundzkiej ulicy, 1934 r. 
  • Bank Robotników w Bochum, 1917-1939 r. - Bank Robotników przy ulicy Klosterstraße 2 w Bochum założony przez niemiecką Polonię 1917-1939 r.
  • Towarzystwo "Sokół", 1920-1939 r.  - Członkowie Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" 1920-1939 r. 
  • Gimnazjalistki polskie z Westfalii na kolonii letniej, 1936-1937 r. - Gimnazjalistki polskie z Westfalii na kolonii letniej w Ustroniu, 1936-1937 r.
  • Polski teatr amatorski w Westfalii, 1929 r. - Polski teatr amatorski w Westfalii, 1929 r.
  • Zjazd Polaków z Westfalii i Nadrenii w Bochum, 1935 r. - Zjazd Polaków z Westfalii i Nadrenii w Bochum, 1935 r.
  • Pocztówka z Pierwszego Zjazdu Polaków z Westfalii i Nadrenii w Bochum w 1935 r., przód - Pocztówka z Pierwszego Zjazdu Polaków z Westfalii i Nadrenii w Bochum w 1935 r.
  • Pocztówka z Pierwszego Zjazdu Polaków z Westfalii i Nadrenii w Bochum w 1935 r., tył - Pocztówka z Pierwszego Zjazdu Polaków z Westfalii i Nadrenii w Bochum w 1935 r.
  • Zjazd Okręgu Młodzieży Towarzystw Polsko-Katolickich Westfalii i Nadrenii w Bochum, 1927 r. - Zjazd Okręgu Młodzieży Towarzystw Polsko-Katolickich Westfalii i Nadrenii w Bochum, 1927 r.
  • Die „Ruhrpolen“ - Hörspiel von "COSMO Radio po polsku" auf Deutsch - In Zusammenarbeit mit "COSMO Radio po polsku" präsentieren wir Hörspiele zu ausgewählten Themen unseres Portals.

    Die „Ruhrpolen“ - Hörspiel von "COSMO Radio po polsku" auf Deutsch

    In Zusammenarbeit mit "COSMO Radio po polsku" präsentieren wir Hörspiele zu ausgewählten Themen unseres Portals.
Towarzstwa Modzieży Polskiej w Herne-Horsthausen, 1916-1919
Towarzstwa Modzieży Polskiej w Herne-Horsthausen, 1916-1919

Wstęp

Aby wyrobić sobie obraz tego, jak bliskie jest genealogiczne pokrewieństwo między Polakami a Niemcami – przynajmniej nad Renem i Ruhrą – wystarcza rzut oka do dwutomowego leksykonu nazwisk polskiego pochodzenia z Zagłębia Ruhry. Autorzy tego dzieła tylko w oparciu o książki telefoniczne z tego regionu z lat 1994–1996 ustalili 30 tys. osób noszących polskie nazwiska. A nie uwzględnili przy tym ani niemieckich wariantów polskich nazwisk, zmian nazwisk lub zgermanizowanych form pierwotnie polskich nazwisk, ani ukrywających się za wpisami z książek telefonicznych członków rodzin albo osób bez telefonu czy też z numerami zastrzeżonymi.[1]

Tło tej sytuacji tworzą liczne skierowane na zachód migracje z ziem zamieszkałych przez ludność etnicznie polską lub z państwa polskiego, które od połowy XIX wieku aż do dziś, ze szczególnym wszakże natężeniem w okresie 1870–1920, kierowały się do nadreńsko-westfalskiego okręgu przemysłowego.

Te ruchy migracyjne, określane ogólnym terminem „ucieczki na zachód” oraz „ucieczki z terenów wiejskich”, inaczej niż współczesna im emigracja zaoceaniczna miały charakter wewnętrzny, realizując się w obrębie Prus tudzież Rzeszy Niemieckiej. Migranci byli obywatelami pruskimi, którzy na mocy prawa o swobodzie poruszania się z listopada 1867 roku mogli swobodnie decydować o tym, gdzie podejmą pracę i osiedlą się. Wedle szacunków badaczy, opracowanych w oparciu o pruskie statystyki, w okresie tym do okręgu przemysłowego nad Renem i Ruhrą wywędrowało ponad pół miliona polskich czy też polskojęzycznych mieszkańców wiejskich obszarów wschodnich prowincji pruskich.[2]

Jednak najnowsze badania i skonfrontowanie konkretnych statystyk migracyjnych z określonych regionów, m.in. Górnego Śląska, w zestawieniu z brakiem precyzji i celowymi manipulacjami pruskich statystyk, nie dokumentujących wysokiej fluktuacji i zmienności kierunków wędrówek, wskazują na znacząco wyższą liczbę osób, które około 1900 roku przynajmniej przejściowo zamieszkiwały i pracowały nad Renem i Ruhrą.[3]

Migranci, dla których w literaturze badawczej utworzono pojęcie „Ruhrpolen” („Polaków z Zagłębia Ruhry”), pochodzą w około 30 proc. z Prowincji Poznańskiej i w podobnym odsetku z Prus Wschodnich, przede wszystkim z Mazur (polskojęzyczni protestanci)[4] oraz z na ogół polskojęzycznej, lecz katolickiej, południowej Warmii. Obok tych dwóch największych grup występują też kilkudziesięciotysięczne społeczności migranckie z Prus Zachodnich wraz z Kaszubami oraz z Prowincji Śląskiej, tu przede wszystkim z południowej części rejencji opolskiej (polskojęzyczni i katoliccy Górnoślązacy). Przyczyn tych prądów migracyjnych należy szukać głównie w czynnikach ekonomicznych. Narastający w XIX wieku przyrost demograficzny doprowadził do przeludnienia obszarów wiejskich, słabo rozwiniętych przemysłowo lub w ogóle nie posiadających przemysłu (za wyjątkiem Górnego Śląska), nie gwarantujących młodym ludziom szans zatrudnienia, oferujących kiepskie warunki bytowe i zerowe perspektywy życiowe.[5]

 

[1] Rymut, Kazimierz/Hoffmann, Johannes (red.): Lexikon der Familiennamen polnischer Herkunft im Ruhrgebiet, 2 tomy, Kraków 2006, s. XXXV–XXXVI. 

[2] Por. m.in. Murzynowska, Krystyna: Die polnischen Erwerbsauswanderer im Ruhrgebiet während der Jahre 1880–1914, Dortmund 1979, s. 25–26. Także inni badacze, jak Witold Matwiejczyk albo Valentina-Maria Stefanski, powołują się na informacje Murzynowskiej i statystyki pruskie.

[3] Skrabania, David: Keine Polen? Bewusstseinsprozesse und Partizipationsstrategien unter Ruhrpolen zwischen der Reichsgründung und den Anfängen der Weimarer Republik, s. 45–47 (niepublikowana praca doktorska, Bochum 2018, manuskrypt do wglądu w Porta Polonica).

[4] Wśród tzw. „Ruhrpolen“ znajdowali się też Mazurzy, którzy ze względu na swoją specyfikę w niniejszym tekście nie są uwzględnieni. Okoliczności i przyczyny procesów migracyjnych Mazurów do zagłębia przemysłowego nad Renem i Ruhrą cechują się dużym podobieństwem do migracji z innych pruskich prowincji wschodnich. Także w przypadku Mazurów mamy do czynienia z polskojęzyczną i słowiańską ludnością, która wprawdzie od XVII wieku politycznie znajdowała się w granicach królestwa pruskiego, jednak zachowała aż do XX wieku pewne cechy charakterystyczne, np. jeżeli chodzi o protestantyzm przesiąknięty silnie elementami katolicyzmu lub o używaną gwarę – dialekt staropolski. W zagłębiu przemysłowym nad Renem i Ruhrą Mazurzy długo odseparowywali się zarówno od innych polskojęzycznych migrantów jak i od niemieckojęzycznego społeczeństwa. Niemniej po części konfesja oraz monarchistyczne pruskie poglądy Mazurów ułatwiały ich intergrację i asymilację w społeczeństwie nad Renem i Ruhrą. Wydaje się jednak, że dwa inne czynniki odegrały w tym ważniejszą rolę: Po pierwsze mające rolniczy charakter, słabo zaludnione i ekonomicznie mało rozwinięte Mazury nie dawały za wiele możliwości do powrotu i zapewnienia bytu materialnego, po drugie dziesiątki mazurskich wsi zlikwidowano wraz z emigracją ich mieszkańców i kaznodzieja do Westfalii lub straciły one znaczną część swoich mieszkańców na skutek tych migracji. Dla dużej części Mazurów powrót do ojczyzny już w momencie emigracji lub krótko później był zatem praktycznie wykluczony. Por. Kossert, Andreas: Masuren. Ostpreußens vergessener Süden, Berlin 2001; Jasiński, Grzegorz: Mazurzy w drugiej połowie XIX wieku. Kształtowanie się świadomości narodowej, Olsztyn 1994.

[5] Kleßmann, Christoph: Polnische Bergarbeiter im Ruhrgebiet 1870–1945. Soziale Integration und nationale Subkultur einer Minderheit in der deutschen Industriegesellschaft, Göttingen 1978, s. 24–27.