Kasimir Zgorecki (1904-1980) – Z Recklinghausen do panteonu francuskiej fotografii

Czy Kasimir Zgorecki zaczął interesować się fotografią jeszcze będąc w Herne, niejako pod wpływem klimatu miasta i wydarzeń w nim zachodzących? Wprawdzie materiały źródłowe jednoznacznie nie potwierdzają takiego przypuszczenia, ale nie można tego także wykluczyć, bowiem w 1909 roku polskie kręgi w Herne zaczęły wydawać polską gazetę „Narodowiec”[41], publikując w niej artykuły i zdjęcia adresowane do polskojęzycznej społeczności. Ralf Piorr zwrócił także uwagę na zakład fotograficzny [Franza – przyp. tłum.] Krafta, który mieścił się przy ulicy Bahnhofstraße (patrz zdj. nr 9). Kasimir musiał znać tę pracownię, ponieważ wraz z rodziną mieszkał niedaleko tej ulicy. Ponadto z rozmowy z Piorrem wynika, iż w owym czasie fotografowanie górników było ogólnie bardzo popularne. Często ustawiano ich do zdjęcia w porządku hierarchicznym, co podkreślało ich status społeczny. Kasimir prawdopodobnie widział te fotografie, niewykluczone, że jego ojciec też był fotografowany.[42] Poza zakładem Krafta były także inne pracownie oraz sklepy z artykułami fotograficznymi. Ralf Piorr powołał się co do tego na księgę adresową Herne z 1914 roku, w której znajduje się spis kilku takich zakładów i placówek handlowych (patrz zdj. nr 10).

W 1922 roku Kasimir ukończył naukę w kopalni i wtedy to rodzina Zgoreckich podjęła decyzję o emigracji do północnej Francji. Wraz z powstaniem niepodległego państwa polskiego w 1918 roku część Polaków z Zagłębia Ruhry wróciła do Polski. Jednak w przypadku Kasimira nie było to możliwe ze względu na warunki dotyczące repatriacji. Prawo wyboru [pozostania w Niemczech lub wyjazdu do Polski – przyp. tłum.] przysługiwało tylko pełnoletnim Polakom posiadającym obywatelstwo Cesarstwa Niemieckiego oraz stałe miejsce zamieszkania w Niemczech[43]. W chwili wejścia w życie tych przepisów Kasimir i jego siostra Maria byli jeszcze nieletni. Wspomniane prawo wyboru mogło być realizowane tylko do 10 stycznia 1922 roku, a więc na kilka miesięcy przed 18tymi urodzinami Kasimira[44]. To znaczy, aby móc wrócić do Polski, rodzina musiałaby się na pewien czas rozdzielić, dlatego zrezygnowała z wyjazdu do kraju swego pochodzenia. Ale dlaczego nie została w Herne?

Na początku lat 20. XX w. pojawiły się pierwsze problemy gospodarcze, które ostatecznie doprowadziły do światowego kryzysu gospodarczego pod koniec drugiego dziesięciolecia. Ponadto kryzys w górnictwie i zajęcie Zagłębia Ruhry przez Francję po I wojnie światowej przyczyniły się do znacznego pogorszenia się ogólnych warunków życia[45]. Dowodem na obecność Francuzów w mieście jest pocztówka ze zbiorów Archiwum Miasta Herne, na której widać paradę na ulic jednej z polskich dzielnic (patrz zdj. nr 11). W grudniu 1921 roku, wraz z przybyciem Francuzów do Zagłębia Ruhry, w Duisburgu powstało biuro rekrutacyjne, którego zadaniem był werbunek Ruhrpolen do pracy we francuskich okręgach górniczych[46]. Coraz większe niezadowolenie Polaków z Zagłębia Ruhry było także wynikiem narastających antypolskich nastrojów. Rok wcześniej, 22 sierpnia 1920 roku, na ulice Herne wyszli Niemcy z Marchii Wschodnich i Górnoślązacy, protestując przeciwko „zradykalizowanemu polactwu” (radikales Polentum) i domagając się wydalenia z Niemiec polskich agitatorów i członków „Sokoła”[7]. Z pewnością rodzina Zgoreckich była świadkiem tych wydarzeń (patrz zdj. nr 12). Mogły one być jednym z powodów ich emigracji, która Kasimirowi utorowała drogę do kariery fotografa w polskiej diasporze we Francji.