Menu toggle
Navigation
Tekst

Ostatni rok generała „Grota“ Roweckiego

Fragment wystawy czasowej w Miejscu Pamięci i Muzeum Sachsenhausen poświęconej generałowi Roweckiemu.
©
Marian Stefanowski 2020

"Grot“ był symbolem, był wodzem tajemniczym, który z podziemia kierował walką całego narodu. Ci, którzy go znali bliżej i którzy się z nim stykali bezpośrednio w pracy, cenili niezmiernie jego rzadkie walory, predestynujące go na przywódcę, wielką indywidualność i nieprzeciętny umysł. (...) Stworzył on organizację o rozmiarach dotąd nie spotykanych i wprowadził zgoła nie znane przedtem metody walki...

T. Bór-Komorowski, "Armia podziemna"

Stosownie do wielokrotnych zapowiedzi Rządu, zgodnych z przeważającą opinią Kraju, przyszła Polska będzie Krajem demokracji, a nie obcych duchowo Narodowi Polskiemu dyktatur i totalizmów. (...) Polska będzie Krajem, gdzie walki wewnętrzne będą mogły być prowadzone tylko w drodze przewidzianej Konstytucją.

Z Rozkazu Grota, nr.54. Grudzień 1941

 

Mediathek Sorted

Mediateka
  • Zellenbau - Zellenbau w KZ-Sachsenhausen (stan obecny)
  • Zellenbau - Zellenbau, wejście do zachodniego skrzydła baraku (stan obecny)
  • Zellenbau, korytarz, po lewej i prawej wejścia do cel. - Zellenbau, korytarz, po lewej i prawej wejścia do cel. Na końcu po prawej stronie znajduje się cela nr 50 w której prawdopodobnie bym więziony generał Stefan Rowecki „Grot”.
  • Zellenbau, cela Ruperta Mayera - Zellenbau, cela Ruperta Mayera, głównej postaci katolickiego ruchu oporu działającego w okresie Trzeciej Rzeszy w Monachium.
  • Zellenbau - Zellenbau, widok ogólny celi poświęconej przytrzymywanym tu Polakom.
  • Zellenbau, imienna tablica - Zellenbau, imienna tablica informująca o więzionych tu w latach 1939 - 1945 Polakach.
  • Zellenbau - Zellenbau, ku pamięci biskupa Lublina Władysława Górala.
  • Zellenbau, cela 50 - Zellenbau, cela nr 50 w której prawdopodobnie przebywał generał Stefan Rowecki „Grot”
  • Wystawa czasowa Miejsca Pamięci i Muzeum Sachsenhausen - Wystawa czasowa Miejsca Pamięci i Muzeum Sachsenhausen „Generał Stefan Rowecki „Grot” - „więzień specjalny“ w KZ Sachsenhausen 1943-44“ z opisami w języku polskim i niemieckim, widok w kierunku wejścia.
  • Wystawa czasowa Miejsca Pamięci i Muzeum Sachsenhausen - Wystawa czasowa Miejsca Pamięci i Muzeum Sachsenhausen „Generał Stefan Rowecki „Grot” - „więzień specjalny“ w KZ Sachsenhausen 1943-44“, widok w kierunku- tekst wprowadzający.
  • Fragment działu wystawy - Fragment działu wystawy: Dzieciństwo i młodość 1895-1914.
  • Fragment działu wystawy - Fragment działu wystawy: Kariera wojskowa 1914-1939.
  • Fragment działu wystawy - Fragment działu wystawy: Kariera wojskowa 1914-1939.
  • Fragment działu wystawy - Fragment działu wystawy: Kariera wojskowa 1914-1939.
  • Fragment działu wystawy - Fragment działu wystawy: Kariera wojskowa 1914-1939.
  • Wystawa czasowa Miejsca Pamięci i Muzeum Sachsenhausen - Wystawa czasowa Miejsca Pamięci i Muzeum Sachsenhausen „Generał Stefan Rowecki „Grot” - „więzień specjalny“ w KZ Sachsenhausen 1943-44“, widok ogólny.
  • Fragment działu wystawy - Fragment działu wystawy: Narodziny i rozbudowa polskiego Ruchu oporu od 1939 r.
  • Fragment działu wystawy - Fragment działu wystawy: Informacje o akcjach „N“.
  • Fragment działu wystawy - Fragment działu wystawy: Więzień Zellenbau w KZ Sachsenhausen 1943-1944
  • Wystawa czasowa Miejsca Pamięci i Muzeum Sachsenhausen - Wystawa czasowa Miejsca Pamięci i Muzeum Sachsenhausen „Generał Stefan Rowecki „Grot” - „więzień specjalny“ w KZ Sachsenhausen 1943-44“, widok ogólny.
  • Pamiątkowa tablica - Pamiątkowa tablica z roku 1988, wisiała w celi nr 50, w której przetrzymywany był „Grot”.
  • Fragment działu wystawy - Fragment działu wystawy: Pamięć.
  • Fragment działu wystawy - Fragment działu wystawy: Wybór publikacji poświęconych generałowi.
  • Zellenbau, fragment fundamentu - Zellenbau, fragment fundamentu baraku wschodniego skrzydła, stan obecny.
  • Pomnik pamiątkowy - Pamiątkowy pomnik generała Stefana Roweckiego „Grota” na terenie byłej komendantury obozu.

Ostatni rok generała „Grota“ Roweckiego

Fragment wystawy czasowej w Miejscu Pamięci i Muzeum Sachsenhausen poświęconej generałowi Roweckiemu.
Fragment wystawy czasowej w Miejscu Pamięci i Muzeum Sachsenhausen poświęconej generałowi Roweckiemu.
©
Marian Stefanowski 2020

Nie mamy całkowitej pewności w której z osiemdziesięciu cel przebywał początkowo Stefan Rowecki (w grę wchodzi ta oznaczona numerem 71) i co właściwie było powodem, że przeniesiono go, w styczniu 1944 r. do pomieszczenia "50" obok kancelarii SS. Faktem jest, że okno celi nie wychodziło na spacernik, co utrudniało znacznie kontakt z innymi aresztantami. Przypuszcza się5  że miało to związek z planowaną ucieczką lub/i donosem jednego z ukraińskich więźniów, iż banderowcy planują zamordować Generała pozorując jego samobójstwo.6

Podobnie jak w Berlinie, tak i w Sachsenhausen, generał Rowecki posiadał status "więźnia honorowego". Zachował cywilne ubranie, otrzymywał lepsze wyżywienie: tzw. Truppenkost czyli dietę przysługującą wartownikom z SS, mógł prowadzić korespondencję z rodziną. Listy - łącznie pięć - cenny dokument o historycznej wartości - adresowane były do kuzynki Haliny Królikowskiej z Chrzanowskich. Dzięki jej determinacji i odwadze uratowane zostały z pożogi wojennej. Pozostają do dziś bezcennym świadectwem życia Generała w obozie, jego troski o najbliższych oraz - w sposób zakamuflowany - losu Armii Krajowej. Niemcy udzielili także zezwolenia na paczki z żywnością, ubraniem i lekarstwami.

Generał Grot cierpiał od dawna na ataki wątrobowe. W Sachsenhausen jego stan zdrowia znacznie sie pogorszył. W jednym z listów prosi o nadesłanie owoców "i czegoś z jarzyn (ale bez grochu i kapusty), śliwki suszone, marmolada, borówki."7 W dołączonej do listu z lutego 1944 r. "Notatce dla lekarza w Warszawie" skarży się, że grudniowe badania w Berlinie nie przyniosły żadnych konkretnych efektów. Generał nie otrzymał wyników ani też diagnozy."Krótko mnie potem powiadomiono, że nie znaleziono nic groźnego i coby wskazywało na jakąś zasadniczą chorobę."8

 

5  Harro Thomsen przesłuchiwany w r. 1948 w Norymberdze miał zeznać, iż "władze Gestapo miały jakieś ogólne informacje, iż generał Rowecki posiada nielegalny kontakt z jednym z więźniów Zellenbau" [W:] Żenczykowski op.cit. str. 49

6  Pisze o tym Tomasz Szarota w swej pracy "Stefan Rowecki "Grot". Warszawa: PWN 1983. strony 246 - 248, 258 - 261. Autor, przyznajmy bardzo sceptycznie, odnosi sie do artykułu Edwarda Prusa Generał Rowecki "Grot" i ludzie Bandery, "Życie Literackie" 1974, nr 2. gdzie mówi się wprost o zdradzie Ukraińców oraz planowanym zamachu.

7 Żenczykowski, op. cit., str.61., f.f.

8 Żenczykowski, op. cit., str.61., f.f.

Fragment wystawy czasowej w Miejscu Pamięci i Muzeum Sachsenhausen poświęconej generałowi Roweckiemu.
©
Marian Stefanowski 2020
Porta Polonica