Mariaże między polskimi i niemieckimi rodami dynastycznymi Piastowie: Mieszko I - około 978 roku
Około 978 roku Mieszko I (ur. między 930 a 945, zm. 992), pierwszy książę z dynastii Piastów, poślubia Odę Dytrykównę [niem. Oda von Haldensleben] (ur. ok. 965, zm. 1023), córkę Dytryka Haldenslebena [niem. Dietrich von Haldensleben] (zm. 985), margrabiego Marchii Północnej.
W latach 950-960 Mieszko dziedziczy po swoich przodkach, wzmiankowanych jedynie w mitologizujących przekazach z późniejszych czasów, dynastyczną władzę centralną nad ziemiami w dzisiejszej Wielkopolsce, na których w tym samym czasie powstaje regularna sieć grodów. Wczesnopiastowskie państwo powstało i rozwijało się najprawdopodobniej na Wysoczyźnie Gnieźnieńskiej. Plemię Polan, które według dawniejszych przekonań zamieszkiwało te okolice i któremu miał przewodzić Mieszko[1], nie jest wymieniane we współczesnych jego istnieniu źródłach i dlatego według najnowszych badań prawdopodobnie nie istniało. Nazwa „Polanie”, od której pochodzi nazwa Polski, pojawia się w źródłach pisanych później, bo dopiero około 1000 roku[2]. Pierwszą wzmiankę o Mieszku czyni saski kronikarz Widukind z Korbei [niem. Widukind von Corvey][3] w kontekście nieudanych wypraw z lat 962/963 przeciwko słowiańskim Redarom, zamieszkującym na wschód od Łaby, i saksońskiemu margrabiemu Gero. Widukind określił Mieszka jako rex, czyli „król” lub władca posiadający ogromną władzę. Również żydowski kupiec Ibrahim ibn Yaqub, w 965 roku wysłany przez kalifa Kordoby z misją do cesarza Ottona I, przedstawiając Mieszka jako „króla Północy”, widział w nim potężnego władcę największego słowiańskiego państwa. W jakich okolicznościach Piastom za czasów Mieszka przyznano tytuł książęcy, tego również późniejsi kronikarze nie potrafili uzasadnić[4].
Ponieważ próby zmierzające do podboju ziem poza granicami z cesarstwem rzymsko-niemieckim kończą się niepowodzeniem, Mieszko szuka innych możliwości rozszerzania swoich wpływów. W 964 roku uznaje zwierzchność Ottona I i odtąd płaci mu trybut za Ziemię Lubuską, a być może także za cały obszar panowania Piastów[5]. Widukind określa go amicus imperatoris, czyli „cesarskim przyjacielem” lub inaczej „powiernikiem”[6]. Jednocześnie Mieszko zawiera sojusz z czeskim księciem Bolesławem I. Annały pierwszego biskupa Polski Jordana („Rocznik Jordana”), prowadzone najpierw w Gnieźnie, a później w Krakowie (potwierdzone jedynie w niemieckich rocznikach z tego samego okresu), zawierają zapisek z 965 roku mówiący o tym, że Mieszko poślubił córkę Bolesława I Dobrawę Przemyślidkę (zm. 977), zwaną również Dąbrówką, („Dobravka venit ad Miskonem”); jego warunkiem było przyjęcie chrześcijaństwa. Chrzest Mieszka nastąpił w 966 roku („Mesko dux baptizatur”)[7]. Jako jego miejsce brane są pod uwagę Praga, Ratyzbona, Poznań lub Gniezno, ale także Ostrów Lednicki - wyspa na jeziorze Lednica, na której mieściło się pierwsze palatium Piastów, skąd podejmowano misje chrystianizacji Polski[8]. Z małżeństwa z Dąbrówką Mieszko miał córkę Świętosławę (ur. ok. 965) – przyszłą żonę duńskich królów Eryka Zwycięskiego i Swena Widłobrodego, oraz syna Bolesława I Chrobrego (ur. 967, „Boleslaus Magnus natus est”). Na Wielkanoc 973 roku Mieszko lub jego wysłannicy wraz z towarzyszącym im sześcioletnim Bolesławem[9] oraz magnatami i posłami z Czech, Węgier, Bułgarii, Danii, Włoch, Grecji i Hiszpanii biorą udział w zwołanym przez Ottona I zjeździe na zamku w Kwedlinburgu. Polska piastowska „już wtedy zajmowała istotne miejsce w polityce środkowoeuropejskiej i w systemie władzy Rzeszy”[10].
[1] „Państwo to zostało założone przez Polan, jedno z wielu plemion, które w IX i X w. zamieszkiwały dorzecza Odry i Wisły. [...] Umożliwili oni ustanowienie silnej władzy królewskiej...” (Cytat w oryginale: „Dieses Reich war von den Polanen gegründet worden, einem der vielen Stämme, die im 9. und 10. Jahrhundert das Oder- und Weichselgebiet bewohnten. […] Sie ermöglichten die Errichtung einer starken königlichen Macht …”), [w:] R. Michałowski, Polen und Europa um das Jahr 1000, [w:] Der Hoftag in Quedlinburg 973. Von den historischen Wurzeln zum Neuen Europa, red. A. Ranft, Berlin 2006, s. 55.
[2] „Ostatnio nie bezzasadnie stwierdza się, że nazwa Poloni [sic!] jest raczej produktem powstania państwa piastowskiego około roku 1000 i nie może być traktowana jako pierwotna nazwa grupy plemiennej, od której rozpoczął się ten proces na przełomie IX i X w.” (Cytat w oryginale: „Daraus ist neuerdings mit einiger Berechtigung der Schluss gezogen worden, dass die Bezeichnung Poloni eher das Produkt der um das Jahr 1000 vollendeten piastischen Reichsgründung gewesen sei und nicht als ursprünglicher Name jener Gentilgruppe angesehen werden könne, von der dieser Prozess um die Wende vom 9. zum 10. Jahrhundert seinen Ausgang genommen hat.”), [w:] E. Mühle, Die Piasten. Polen im Mittelalter, München 2011, s. 14.
[3] Widukindus monachus Corbeiensis (Widukind z Korbei), Sächsische Geschichte in drei Büchern (Rerum gestarum Saxonicarum libri tres), ok. 967-973; por. Bayerische Akademie der Wissenschaften, Geschichtsquellen des deutschen Mittelalters (Bawarska Akademia Nauk, Źródła historyczne do średniowiecznych dziejów Niemiec), https://www.geschichtsquellen.de/werk/4719 (dostęp: lipiec 2021 r.).
[4] E. Mühle, Die Piasten. Polen im Mittelalter, München 2011, s. 10-14. Por. także C. Igelbrink, Freundschaft, Herrschaft, Fehde. Die Beziehungen Mieszkos I. von Polen zu den ottonischen Königen und den Großen des Reiches, Baden-Baden 2017, s. 13.
[5] Por. N. Kersken, P. Wiszewski, Neue Nachbarn in der Mitte Europas. Polen und das Reich im Mittelalter, seria: „WBG Deutsch-Polnische Geschichte”, t. 1, Darmstadt 2020, s. 29, 130.
[6] Tamże, s. 28.
[7] Por. G. Labuda, Jeden czy dwa roczniki niemieckie u podstaw polskiego rocznikarstwa? [w:] „Studia Źródłoznawcze”, 39, Warszawa 2001, s. 17.
[8] E. Mühle, Die Piasten. Polen im Mittelalter, München 2011, s. 18 i nast. Por. także uwagi R. Michałowskiego odnośnie chrztu Mieszka I, Polen und Europa um das Jahr 1000, [w:] Der Hoftag in Quedlinburg 973. Von den historischen Wurzeln zum Neuen Europa, red. A. Ranft, Berlin 2006, s. 56: „Nie ulega wątpliwości, że świat chrześcijański poprzez swoje bogactwo, siłę militarną i przewagę kulturową wywierał ogromny wpływ na władców pogańskich. Stąd zapewne też ich chęć wejścia do tego świata i stania się podobnym do niego. Podstawowym warunkiem osiągnięcia tego celu było przyjęcie religii panującej w tym świecie.” (Cytat w oryginale: „Kaum zu bezweifeln ist, dass die christliche Welt auf die heidnischen Herrscher einen großen Einfluss ausübte durch ihren Reichtum, ihre Militärmacht und ihre kulturelle Überlegenheit. Daher wohl auch der Wunsch, in diese Welt einzutreten und ihr ähnlich zu sein. Die Grundbedingung für das Erreichen dieses Ziels war die Annahme der Religion, die in dieser Welt herrschte.”). Tomasz Jurek jako możliwe miejsce i czas chrztu Mieszka wskazuje Magdeburg latem 965 r. lub Kwedlinburg na Wielkanoc 966 r., [w:] T. Jurek, O czasie i okolicznościach chrztu Mieszka, [w:] „Roczniki Historyczne”, 81, Warszawa 2015, s. 35-56.
[9] Sto lat później sporządzone w klasztorze Niederaltaich „Roczniki altajskie” („Annales Altahenses”, ok. 1075 r.) podają, że Mieszko „ogarnięty strachem”, wysłał syna Bolesława jako zakładnika (Miszego etiam dux Sclavienus, terrore compulsus, filium mittit obsidem.) Por. G. Althoff, Otto der Große und die neue europäische Identität, [w:] Der Hoftag in Quedlinburg 973. Von den historischen Wurzeln zum Neuen Europa, red. A. Ranft, Berlin 2006, s. 5, przyp. 6; por. Bayerische Akademie der Wissenschaften, Geschichtsquellen des deutschen Mittelalters (Bawarska Akademia Nauk, Źródła historyczne do średniowiecznych dziejów Niemiec), https://www.geschichtsquellen.de/werk/177 (dostęp: lipiec 2021 r.).
[10] N. Kersken, P. Wiszewski, Neue Nachbarn in der Mitte Europas. Polen und das Reich im Mittelalter, seria: „WBG Deutsch-Polnische Geschichte”, t. 1, Darmstadt 2020, s. 29.
