Mariaże między polskimi i niemieckimi rodami dynastycznymi. Piastowie: Bolesław I Chrobry - rok 984

Ewangeliarz Liuthara (także „Ewangeliarz cesarza Ottona III” lub „Ewangeliarz z Akwizgranu”), ok. 1000 r., miniatura dedykacyjna, skryptorium klasztoru w Reichenau, w zbiorach skarbca katedry w Akwizgranie, nr inw. 25
Ewangeliarz Liuthara (także „Ewangeliarz cesarza Ottona III” lub „Ewangeliarz z Akwizgranu”), ok. 1000 r., miniatura dedykacyjna, skryptorium klasztoru w Reichenau, w zbiorach skarbca katedry w Akwizgranie, nr inw. 25

W 984 roku Bolesław I Chrobry (ur. 967, zm. 1025), przyszły książę i pierwszy król Polski, poślubia córkę Rygdaga [niem. Rikdag II.] (zm. 985/986), margrabiego Marchii Miśnieńskiej.

Po nieudanych wyprawach na granicę z cesarstwem rzymsko-niemieckim Mieszko I (ur. między 930 a 945, zm. 992), pierwszy książę Polski z dynastii Piastów, szuka innych możliwości rozszerzenia swoich wpływów na Zachodzie. W 964 roku uznaje zwierzchność cesarza Ottona I, bierze udział w zjazdach cesarskich w Kwedlinburgu, a współczesne mu źródła wymieniają go nawet jako bliskiego powiernika cesarza. Około 978 roku zawiera swoje drugie małżeństwo z Odą Dytrykówną [niem. Oda von Haldensleben], córką margrabiego Marchii Północnej, obszaru pokrywającego się z dzisiejszą Brandenburgią. Zamierzając jeszcze bardziej wzmocnić więzy Polski z Saksonią i Świętym Cesarstwem Rzymskim, w 984 roku Mieszko doprowadza do zawarcia małżeństwa przez swojego syna Bolesława z nieznaną z imienia córką margrabiego Miśni Rygdaga[1]. Bolesław, przyszły Bolesław I zwany Chrobrym, pochodzi z pierwszego małżeństwa ojca z córką czeskiego księcia Bolesława I, Dobrawą Przemyślidką (zm. 977), zwaną również Dąbrówką.

Jednak małżeństwo Bolesława z córką miśnieńskiego margrabiego nie trwa długo. Po śmierci cesarza Ottona II we Włoszech w 983 roku, pretensje do korony królewskiej zgłasza bawarski książę Henryk II Kłótnik [niem. Heinrich II. der Zänker]. Mieszko I początkowo opowiada się po jego stronie, podobnie jak czeski książę Bolesław II, który w 984 roku za zgodą Henryka zdobywa zamek w Miśni i odtąd traktuje jej terytorium jako strefę swoich wpływów. Polska, utraciwszy Miśnię, rozwiązuje małżeństwo Bolesława z córką Rygdaga. Rok później Mieszko deklaruje się ostatecznie jako stronnik nieletniego króla Ottona III sprawującego władzę za pośrednictwem swojej matki Teofano. W 985 roku Teofano nakazuje księciu Czech zwrot zamku w Miśni, a po śmierci Rygdaga powołuje na margrabiego Miśni Ekkeharda I, syna hrabiego z Merseburga. Teraz Mieszko sprzymierza się z Ekkehardem, aby wraz z Miśnią zdobyć wpływy na Łużycach, terenach władanych przez słowiańskiego księcia Dobromira.

W 985/986 roku syn Mieszka Bolesław poślubia najpierw córkę węgierskiego księcia, a w 987 roku bierze za żonę córkę Dobromira, Emnildę. Więzi między Polską i Miśnią zacieśniają się jeszcze bardziej w chwili, kiedy kolejna córka Dobromira wychodzi za mąż za Guncelina [niem. Gunzelin], brata Ekkeharda, bowiem odtąd Bolesław, Ekkehard i Guncelin są ze sobą „spokrewnieni” na dobre. Odnosząc się do tego, kronikarz Thietmar z Merseburga określa Bolesława jako frater, czyli brat Ekkeharda, i dodaje, że z Guncelinem łączy go amicitia, czyli przyjaźń[2]. Thietmar twierdzi jednak, że Ekkehard pozyskał w Polaku amicus familiaris ostatecznie przez pochlebstwa i pogróżki. Wspólna, niosąca pokój polityka małżeńska kończy, przynajmniej na pewien czas, rywalizację polskiej dynastii z książętami saksońskimi w prowincjach granicznych Cesarstwa Rzymskiego[3].

 

[1] „Ojciec Bolesława, Mieszko [...] zaaranżował oba związki w celu ustabilizowania relacji z najważniejszymi przedstawicielami cesarstwa przy zachodniej granicy swojego terytorium.” (Cytat w oryginale: „Bolesławs Vater Mieszko […] zielte durch diese beiden Eheverbindungen darauf, die Beziehungen zu den wichtigsten Vertretern der Reichsgewalt an der westlichen Grenze seines Herrschaftsgebiets zu stabilisieren.”), [w:] N. Kersken, Gescheiterte politische Eheverbindungen im östlichen Europa, [w:] „Köztes-Európa” vonzásában. Ünnepi tanulmányok Font Márta tiszteletére, red. D. Bagi, Pécs 2012, s. 247; Kersken wskazuje na różnice w datach opisywanych wydarzeń.

[2] Kronika lub Dzieje Saksonii Thietmara z Merseburga (Thietmari Merseburgensis episcopi Chronicon sive Gesta Saxonum), 1012-1018, Saksońska Biblioteka Państwowa i Uniwersytecka w Dreźnie (Sächsische Landesbibliothek – Staats- und Universitätsbibliothek Dresden), Msc. R 147. Opisane wydarzenia dotyczą okresu między 901 i 1018 r. Por. Bayerische Akademie der Wissenschaften, Geschichtsquellen des deutschen Mittelalters (Bawarska Akademia Nauk, Źródła historyczne do średniowiecznych dziejów Niemiec), https://www.geschichtsquellen.de/werk/4529 (dostęp: lipiec 2021 r.).

[3] Por. K. Görich, Eine Wende im Osten. Heinrich II. und Boleslaw Chrobry, [w:] Otto III. – Heinrich II. Eine Wende?, red. B. Schneidmüller, S. Weinfurter, Stuttgart 2000, s. 102 i nast.

Mediateka
  • Pomnik Mieszka I oraz Bolesława Chrobrego, 1828/1840

    Christian Daniel Rauch, pomnik Mieszka I oraz Bolesława Chrobrego, 1828/1840, odlew, brąz, Katedra św. Apostołów Piotra i Pawła, Złota Kaplica, Poznań
  • Sarkofag Mieszka I oraz Bolesława I, ok. 1840

    Neogotycki sarkofag Mieszka I oraz Bolesława I Chrobrego, ok. 1840, Katedra św. Apostołów Piotra i Pawła, Złota Kaplica, Poznań