Miariaże między polskimi i niemieckimi rodami dynastycznymi. Piastowie: Mieszko II Lambert – rok 1013

Zawarte podczas zjazdu gnieźnieńskiego w 1000 roku porozumienie o wydaniu Rychezy za Mieszka, którzy w tym czasie byli jeszcze dziećmi w wieku czterech i dziesięciu lat, jest przypuszczalnie jednym z elementów przyjacielskiego przymierza między cesarzem rzymskim narodu niemieckiego Ottonem III, a księciem Polski Bolesławem Chrobrym. Przy tej okazji Otton utworzył także polską prowincję kościelną ze stolicą w Gnieźnie, mianował Bolesława „przyjacielem i współpracownikiem” cesarstwa i wyniósł go do rangi króla Polski oraz spędził w jego towarzystwie dwa miesiące, podróżując po Polsce i po Cesarstwie Rzymskim. Nagła śmierć Ottona w 1002 roku niweczy jednak wcześniejsze zamiary obu władców. Dopiero dziesięć lat później Bolesław zawiera pokój z następcą Ottona, królem Niemiec Henrykiem II, i żąda gwarancji jego utrzymania, którą ma być ślub jego syna Mieszka II. Związek z Rychezą, wnuczką Ottona II i siostrzenicą Ottona III, to najwyższej rangi małżeństwo zaaranżowane przez ród Piastów w owych czasach (patrz Wykaz). Rycheza jest do dziś czczona jako „królowa Polski nad Renem”.

Matylda Szwabska ofiarowuje księgę liturgiczną „Liber de divinis officiis” Mieszkowi II Lambertowi. Miniatura dedykacyjna o tym samym tytule z manuskryptu przypisywanego Pseudo-Alkuinowi, St. Gallen, 1025-1027 (zaginiony, kopia barwna z 1842 r.), Düsseldo

Domena publiczna

W 1013 roku Mieszko II Lambert (ur. 990, zm. 1034), przyszły król Polski, poślubia Rychezę Lotaryńską [niem. Richeza, także Rixa] (ur. ok. 996, zm. 1063), córkę hrabiego palatyna Lotaryngii Ezzona (ur. ok. 955, zm. 1034).

Małżeństwo Mieszka II i Rychezy zostało zaplanowane przez księcia Bolesława I Chrobrego (ur. 967, zm. 1025) i cesarza Ottona III przypuszczalnie już na zjeździe gnieźnieńskim wiosną 1000 roku. Mieszko był synem Bolesława z jego trzeciego małżeństwa z Emnildą, córką słowiańskiego księcia Dobromira. Pierwsze małżeństwo zawarł Bolesław w 984 roku – z córką margrabiego miśnieńskiego Rygdaga [niem. Rikdag II.] (zm. 985/986); drugą żoną Bolesława była córka księcia węgierskiego. Na spotkaniu w Gnieźnie, które miało miejsce podczas pielgrzymki Ottona do grobu św. Wojciecha Sławnikowica, cesarz przekazał polskiemu księciu insygnia królewskie. Odtąd kronikarze tytułują Chrobrego królem Polski, mimo że z uwagi na brak rytuału kościelnego nie doszło do jego formalnej koronacji. W dalszej części cesarskiej wyprawy, Otton i Bolesław – obaj przyjaźnili się z Wojciechem Sławnikowicem – udali się razem na uroczystość otwarcia grobu Karola Wielkiego do Akwizgranu[1].

Złożenie przysięgi małżeńskiej przez Mieszka i Rychezę ma na celu związanie Piastów i ze Świętym Cesarstwem Rzymskim Narodu Niemieckiego, i z panującym w nim rodem[2]. Ponieważ Otton III jest bezdzietny, przyszłą kandydatkę na żonę Mieszka wybiera spośród swoich siostrzenic, czyli córek jego trzech sióstr: Adelajdy [niem. Adelheid], Zofii [niem. Sophia] i Matyldy [niem. Mathilde]. Jego wybór pada na Rychezę – córkę Matyldy, tym samym wnuczkę cesarza Ottona II i cesarzowej Teofano [niem. Theophanu]. Ojcem Rychezy jest hrabia palatyn Lotaryngii Ezzon (właściwe imię Ehrenfried). Na ślub Mieszka z Rychezą trzeba będzie jednak jeszcze poczekać, ponieważ Otton III umiera niespodziewanie w czasie pobytu we Włoszech w 1002 roku, przed ukończeniem 22 roku życia. W tym samym roku Bolesław wydaje za mąż siostrę Mieszka Regelindę za Hermana – najstarszego syna margrabiego miśnieńskiego.

Kolejne dziesięciolecie stoi pod znakiem konfliktów o wpływy polityczne w Marchii Miśnieńskiej i Łużyckiej pomiędzy Piastami i następcą Ottona Henrykiem II (ur. 973-978, zm. 1024). W 1012 roku Bolesław domaga się od Henryka zgody na ślub syna, do którego dochodzi po zawarciu pokoju w Merseburgu w 1013 roku. Uroczystość ślubna odbywa się w Zielone Świątki w obecności Bolesława i Henryka. „Koligacje rodzinne z dworem Ottonów sprawiły, że ród Piastów awansował do kręgu najważniejszych rodów książęcych”[3]. Ślub następcy polskiego tronu z siostrzenicą Ottona III „podsycał nadzieje Piastów na uzyskanie [w przyszłości] królewskiego tytułu”[4]. Dla Henryka II pochodzącego z bawarskiej linii dynastii ottońskiej [inna nazwa dynastii to Ludolfingowie – przyp. tłum.], który dopiero rok później został koronowany na cesarza, wydarzenie to stanowiło prawdopodobnie mile widziany środek zapewnienia pokoju.

[1] Por. informacje na temat zjazdu gnieźnieńskiego w tekście Bolesław I Chrobry – rok 984 opublikowanym na tutejszym portalu.

[2] Por. N. Kersken, Heiratsbeziehungen der Piasten zum römisch-deutschen Reich, [w:] Fernhändler, Dynasten, Kleriker. Die piastische Herrschaft in kontinentalen Beziehungsgeflechten vom 10. bis zum frühen 13. Jahrhundert, red. D. Adamczyk i N. Kersken, Wiesbaden 2015, s. 89.

[3] K. Görich, Eine Wende im Osten. Heinrich II. und Boleslaw Chrobry, [w:] Otto III. – Heinrich II.: eine Wende?, red. B. Schneidmüller i S., 2. nakład, Stuttgart 2000, s. 159.

[4] H. Röckelein, Heiraten, ein Instrument hochmittelalterlicher Politik, [w:] Der Hoftag in Quedlinburg 973. Von den historischen Wurzeln zum Neuen Europa, red. A. Ranft, Berlin 2006, s. 114.