Menu toggle
Navigation

Sztuka polskiego plakatu w Niemczech Zachodnich w okresie powojennym

Jan Lenica, Wozzeck, 1964

Mediathek Sorted

Mediateka
  • Zdj. nr 1: Wojciech Fangor, Czarna Carmen (Carmen Jones), 1959 - Jeden spośród prawie 180 plakatów zaprezentowanych w 1962 roku w Monachium: Wojciech Fangor, Czarna Carmen, 1959.
  • Zdj. nr 2: Józef Mroszczak, Student żebrak (Der Bettelstudent), 1961  - Kolejny plakat obecny na monachijskiej wystawie: Józef Mroszczak, Student żebrak, 1961
  • Zdj. nr 3: Henryk Tomaszewski, Henry Moore, 1959 - W 1962 roku w Monachium zaprezentowano również plakat: Henryk Tomaszewski, Henry Moore, 1959. Stał się on najsłynniejszym przykładem sztuki polskiego plakatu.
  • Zdj. nr 4: Polskie plakaty kulturalne - W Polsce plakaty kulturalne można było spotkać na każdym kroku – tak przynajmniej chętnie sugerowano zachodniej publiczności
  • Zdj. nr 5: Zestawienie wystaw polskiego plakatu w NRF w latach 1964-1966 - Zestawienie wystaw polskiego plakatu w NRF w latach 1964-1966
  • Zdj. nr 6: Fragment wystawy „Meisterwerke polnischer Plakatkunst“ - Fragment wystawy „Meisterwerke polnischer Plakatkunst“ (Arcydzieła polskiego plakatu), Darmstadt, Dom Handlowy „Henschel & Ropertz“, październik 1964 r.
  • Zdj. nr 7: Fragment wystawy „Meisterwerke polnischer Plakatkunst“ - Fragment wystawy „Meisterwerke polnischer Plakatkunst“ (Arcydzieła polskiego plakatu), Darmstadt, Dom Handlowy „Henschel & Ropertz“, październik 1964 r.
  • Zdj. nr 8: Henryk Tomaszewski, 22 Lipca, 1960 - Henryk Tomaszewski, 22 Lipca, 1960.
  • Zdj. nr 9: Fot. W. Zamecznik, Józef Mroszczak - Fot. W. Zamecznik, Józef Mroszczak, 1962
  • Zdj. nr 10: Józef Mroszczak, Don Carlos, 1963 - Józef Mroszczak, Don Carlos, 1963.
  • Zdj. nr 11: Fot. W. Zamecznik, Roman Cieślewicz, 1962 - Fot. W. Zamecznik, Roman Cieślewicz, 1962.
  • Zdj. nr 12: Roman Cieślewicz, Zawrót głowy, 1963.  - Roman Cieślewicz, Zawrót głowy, 1963.
  • Zdj. nr 13: Fot. W. Zamecznik, Jan Lenica, 1962. - Fot. W. Zamecznik, Jan Lenica, 1962.
  • Zdj. nr 14: Jan Lenica, Wozzeck, 1964 - Jan Lenica, Wozzeck, 1964.
  • Zdj. nr 15: Jan Lenica, Faust, 1964 - Jan Lenica, Faust, 1964.
  • Zdj. nr 16: Jan Lenica, Otello, 1968 - Jan Lenica, Otello, 1968.
  • Zdj. nr 17: Jan Lenica, Olympische Spiele München 1972 - Jan Lenica, Olympische Spiele München 1972 (Igrzyska Olimpijskie Monachium 1972).
  • Zdj. nr 18: Monatsschrift Polen, miesięcznik wydawany w NRF, 1961, nr 12 - Monatsschrift Polen, miesięcznik wydawany w NRF, 1961, nr 12
  • Zdj. nr 19: Franciszek Starowieyski, Gombrowicz: Operetka, 1977  - Franciszek Starowieyski, Gombrowicz: Operetka, 1977.
  • Zdj. nr 20: Franciszek Starowieyski, Samuel Zborowskii, J. Słowacki, 1980 - Franciszek Starowieyski, Samuel Zborowskii, J. Słowacki, 1980.
  • Zdj. nr 21: Znaczek pocztowy „Międzynarodowy Rok Pokoju ONZ 1986“  - Deutsche Bundespost, znaczek pocztowy z okazji Międzynarodowego Roku Pokoju ONZ 1986, projekt Jan Lenica.
  • Zdj. 22: Tomasz Sarnecki, Solidarność - Tomasz Sarnecki, Solidarność. W samo południe, 1989.
  • Zdj. nr 23: Czasopismo „Jenseits der Oder“   - Czasopismo „Jenseits der Oder“ (Po drugiej stronie Odry) wydawane przez Niemieckie Towarzystwo Wymiany Kulturalnej i Gospodarczej z Polską. W obliczu zastrzeżeń co do granicy polsko-niemieckiej ze strony władz w Bonn już sam tytuł stanowił polityczną prow
  • Zdj. nr 24: Jan Lenica, Wizyta starszej pani (Der Besuch der alten Dame), 1958  - Jan Lenica, Wizyta starszej pani, 1958.
  • Zdj. nr 25: Leszek Hołdanowicz, Pasażerka, 1963 - Leszek Hołdanowicz, Pasażerka, 1963.
  • Zdj. nr 26: Leszek Hołdanowicz, Bariera, 1966 - Leszek Hołdanowicz, Bariera, 1966.
  • Zdj. nr 27: Pierwsze Międzynarodowe Biennale Plakatu w Warszawie, 1966  - Pierwsze Międzynarodowe Biennale Plakatu w Warszawie w 1966 r.
Jan Lenica, Wozzeck, 1964
Jan Lenica, Wozzeck, 1964

Kamień węgielny pod sukces sztuki polskiego plakatu w Niemczech Zachodnich został położony już na początku lat 50. XX w. Najważniejszym medium jej popularyzacji - obok czasopism i pojedynczych publikacji - były przede wszystkim wystawy. I tak już w 1950 odbyła się wystawa polskiego plakatu, która objechała Niemcy, goszcząc między innymi w Hamburgu, Düsseldorfie, Frankfurcie nad Menem, Norymberdze i Monachium.[5] Kilkustronicowy fotoreportaż z tej wystawy ukazał się między innymi w czasopiśmie „Gebrauchsgraphik“.[6]

W następnych latach dołączyły kolejne, sporadyczne wystawy polskiej grafiki użytkowej; wielki boom na nie rozpoczął się po Polskim Październiku 1956.Ta ‚polska wiosna jesienią‘ przyczyniła się nie tylko do tego, że Polska „podbiła serca Zachodu“, jak pisał wówczas tygodnik „Die Zeit“,[7] ale także do tego, że wzbudziła bezprecedensowe zainteresowanie polską sztuką i kulturą współczesną w Niemczech Zachodnich - zjawisko tzw. „polskiej fali“, którego określenie już wśród współczesnych stało się przysłowiowe. Przy czym, fascynacja odwilżą w Polsce, z jej niepowtarzalnym w krajach bloku wschodniego kulturalnym rozkwitem i pozorną liberalnością, odgrywała podobną rolę jak motywy polityczno-moralne w obliczu trudnych niemiecko-polskich stosunków i mało konstruktywnej polityki Bonn wobec Polski. Fakt, że już pod koniec lat 50. klimat dla polityki kulturalnej w Polsce ponownie się oziębił, nie osłabił „polskiej fali“ w Niemczech Zachodnich. Aż do późnych lat 60. XX w. zachodnioniemieckie kalendarze wydarzeń w coraz większym stopniu wypełniały oferty dotyczące muzyki polskiej, literatury, teatru, filmu czy sztuk pięknych, stacje emitowały audycje w ramach radiowych „Polskich tygodni“, miasta i gminy organizowały polskie dni kultury, a co kilka tygodni gdzieś w Niemczech otwierana była wystawa polskiej sztuki współczesnej.

Wystawy polskiego plakatu stanowiły istotną część „polskiej fali“ i należały do najczęstszych ekspozycji polskiej sztuki w ówczesnych Niemczech Zachodnich: jedna trzecia z w sumie przeszło 100 udokumentowanych wystaw, które do lat 70. XX w. miały miejsce w Niemieckiej Republice Federalnej i w Berlinie Zachodnim,[8] to wystawy plakatu. Wiele z nich było wystawami objazdowymi prezentowanymi w kilku miastach w Niemczech, stąd miejsc, w których zostały pokazane było o wiele więcej.

Poniższe zestawienie wystaw polskiego plakatu, które odbyły się od 1964 do 1966 roku, uzmysławia nam ich częstotliwość w tych latach.[9] (zdj. nr 5)

 

[5] Organizatorem wystawy było towarzystwo w Düsseldorfie o nazwie „Helmut-von-Gerlach-Gesellschaft“ (w 1953 roku przemianowane na „Deutsche Gesellschaft für Kultur- und Wirtschaftsaustausch mit Polen“ (Niemieckie Towarzystwo Wymiany Kulturalnej i Gospodarczej z Polską), powstałe w 1950 roku jako zachodnia filia towarzystwa, które pod tą samą nazwą działało na terenie Niemiec Wschodnich; politycznie kontrowersyjne towarzystwo będzie tematem rozważań w dalszym ciągu artykułu. Więcej na temat wystawy patrz: Jeannine Harder, Polnische Plakatkunst als Medium transnationaler Kunstkontakte und Kulturpolitik im Ost-West-Konflikt, [w:] Themenportal Europäische Geschichte, 2015, www.europa.clio-online.de/essay/id/artikel-3789, s. 2 (Dostęp: 27.6.2016 r.).

[6] Eberhard Hölscher, Polnische Plakate, [w:] Gebrauchsgraphik 1950, nr 10, s. 44-49.

[7] Gösta von Uexküll, Wunder in Polen, [w:] Die Zeit, z 25.10.1956 r.

[8] Według dotychczasowych informacji zebranych przez autorkę artykułu w ramach aktualnego (2017) projektu badawczego dotyczącego wystaw polskiej sztuki współczesnej w latach 1956-1970 w Niemieckiej Republice Federalnej realizowanego w Instytucie Historii Sztuki (Zentralinstitut für Kunstgeschichte) w Monachium i finansowanego przez Niemiecką Wspólnotę Badawczą (Deutsche Forschungsgemeinschaft); na temat projektu patrz: http://www.zikg.eu/projekte/projekte-zi/ausstellungen-polnischer-gegenwartskunst-in-der-Bundesrepublik-1956-1970 (Dostęp: 23.03.2017 r.).

[9] Zestawienie opracowane na podstawie informacji pochodzących z różnych źródeł, głównie z współczesnych polskich i niemieckich czasopism i gazet, katalogów wystaw i materiałów archiwalnych. Nie jest ono w pełni wyczerpujące; należy założyć, że były wystawy, których dotychczas nie udało się poprzeć dowodami.