Menu toggle
Navigation

Sztuka polskiego plakatu w Niemczech Zachodnich w okresie powojennym

Jan Lenica, Wozzeck, 1964

Mediathek Sorted

Mediateka
  • Zdj. nr 1: Wojciech Fangor, Czarna Carmen (Carmen Jones), 1959 - Jeden spośród prawie 180 plakatów zaprezentowanych w 1962 roku w Monachium: Wojciech Fangor, Czarna Carmen, 1959.
  • Zdj. nr 2: Józef Mroszczak, Student żebrak (Der Bettelstudent), 1961  - Kolejny plakat obecny na monachijskiej wystawie: Józef Mroszczak, Student żebrak, 1961
  • Zdj. nr 3: Henryk Tomaszewski, Henry Moore, 1959 - W 1962 roku w Monachium zaprezentowano również plakat: Henryk Tomaszewski, Henry Moore, 1959. Stał się on najsłynniejszym przykładem sztuki polskiego plakatu.
  • Zdj. nr 4: Polskie plakaty kulturalne - W Polsce plakaty kulturalne można było spotkać na każdym kroku – tak przynajmniej chętnie sugerowano zachodniej publiczności
  • Zdj. nr 5: Zestawienie wystaw polskiego plakatu w NRF w latach 1964-1966 - Zestawienie wystaw polskiego plakatu w NRF w latach 1964-1966
  • Zdj. nr 6: Fragment wystawy „Meisterwerke polnischer Plakatkunst“ - Fragment wystawy „Meisterwerke polnischer Plakatkunst“ (Arcydzieła polskiego plakatu), Darmstadt, Dom Handlowy „Henschel & Ropertz“, październik 1964 r.
  • Zdj. nr 7: Fragment wystawy „Meisterwerke polnischer Plakatkunst“ - Fragment wystawy „Meisterwerke polnischer Plakatkunst“ (Arcydzieła polskiego plakatu), Darmstadt, Dom Handlowy „Henschel & Ropertz“, październik 1964 r.
  • Zdj. nr 8: Henryk Tomaszewski, 22 Lipca, 1960 - Henryk Tomaszewski, 22 Lipca, 1960.
  • Zdj. nr 9: Fot. W. Zamecznik, Józef Mroszczak - Fot. W. Zamecznik, Józef Mroszczak, 1962
  • Zdj. nr 10: Józef Mroszczak, Don Carlos, 1963 - Józef Mroszczak, Don Carlos, 1963.
  • Zdj. nr 11: Fot. W. Zamecznik, Roman Cieślewicz, 1962 - Fot. W. Zamecznik, Roman Cieślewicz, 1962.
  • Zdj. nr 12: Roman Cieślewicz, Zawrót głowy, 1963.  - Roman Cieślewicz, Zawrót głowy, 1963.
  • Zdj. nr 13: Fot. W. Zamecznik, Jan Lenica, 1962. - Fot. W. Zamecznik, Jan Lenica, 1962.
  • Zdj. nr 14: Jan Lenica, Wozzeck, 1964 - Jan Lenica, Wozzeck, 1964.
  • Zdj. nr 15: Jan Lenica, Faust, 1964 - Jan Lenica, Faust, 1964.
  • Zdj. nr 16: Jan Lenica, Otello, 1968 - Jan Lenica, Otello, 1968.
  • Zdj. nr 17: Jan Lenica, Olympische Spiele München 1972 - Jan Lenica, Olympische Spiele München 1972 (Igrzyska Olimpijskie Monachium 1972).
  • Zdj. nr 18: Monatsschrift Polen, miesięcznik wydawany w NRF, 1961, nr 12 - Monatsschrift Polen, miesięcznik wydawany w NRF, 1961, nr 12
  • Zdj. nr 19: Franciszek Starowieyski, Gombrowicz: Operetka, 1977  - Franciszek Starowieyski, Gombrowicz: Operetka, 1977.
  • Zdj. nr 20: Franciszek Starowieyski, Samuel Zborowskii, J. Słowacki, 1980 - Franciszek Starowieyski, Samuel Zborowskii, J. Słowacki, 1980.
  • Zdj. nr 21: Znaczek pocztowy „Międzynarodowy Rok Pokoju ONZ 1986“  - Deutsche Bundespost, znaczek pocztowy z okazji Międzynarodowego Roku Pokoju ONZ 1986, projekt Jan Lenica.
  • Zdj. 22: Tomasz Sarnecki, Solidarność - Tomasz Sarnecki, Solidarność. W samo południe, 1989.
  • Zdj. nr 23: Czasopismo „Jenseits der Oder“   - Czasopismo „Jenseits der Oder“ (Po drugiej stronie Odry) wydawane przez Niemieckie Towarzystwo Wymiany Kulturalnej i Gospodarczej z Polską. W obliczu zastrzeżeń co do granicy polsko-niemieckiej ze strony władz w Bonn już sam tytuł stanowił polityczną prow
  • Zdj. nr 24: Jan Lenica, Wizyta starszej pani (Der Besuch der alten Dame), 1958  - Jan Lenica, Wizyta starszej pani, 1958.
  • Zdj. nr 25: Leszek Hołdanowicz, Pasażerka, 1963 - Leszek Hołdanowicz, Pasażerka, 1963.
  • Zdj. nr 26: Leszek Hołdanowicz, Bariera, 1966 - Leszek Hołdanowicz, Bariera, 1966.
  • Zdj. nr 27: Pierwsze Międzynarodowe Biennale Plakatu w Warszawie, 1966  - Pierwsze Międzynarodowe Biennale Plakatu w Warszawie w 1966 r.
Jan Lenica, Wozzeck, 1964
Jan Lenica, Wozzeck, 1964

4. Wydźwięk polityczny

Ten jednomyślny entuzjazm dla sztuki polskiego plakatu w Niemczech Zachodnich nie oznaczał jednak, że wystawy plakatu zawsze były politycznie bezsporne, a szczególnie z punktu widzenia władz w Bonn oraz przed podpisaniem Układu PRL-NRF w 1970 roku. Nie wynikało to tak bardzo z treści prezentowanych na wystawach czy z częstych zmian nastrojów w procesie politycznego zbliżania Polski i Niemiec Zachodnich, jak z faktu, kim byli organizatorzy wystaw i jakie polityczne zabarwienie reprezentowali.

Prawdziwą czerwoną płachtą w oczach niemieckich władz stało się sympatyzujące z Komunistyczną Partią Niemiec (KPD) Niemieckie Towarzystwo Wymiany Kulturalnej i Gospodarczej z Polską (Gesellschaft für Kultur- und Wirtschaftsaustausch mit Polen). Utworzone w 1950 roku w Düsseldorfie, jako zachodnioniemiecki odłam wschodnioniemieckiego Towarzystwa Helmuta von Gerlacha (Helmut-von-Gerlach-Gesellschaft),[24] zaczęło od samego początku rozwijać znaczną aktywność, robiąc wszystko, by za pomocą spotkań, wystaw czy własnego czasopisma „Jenseits der Oder“ (Po drugiej stronie Odry) rozpowszechniać pozytywny obraz Polski w Niemczech Zachodnich – i to ku wielkiemu niezadowoleniu nie tylko Ziomkostw w Niemczech.[25] (zdj. nr 23)

Do połowy lat 50. XX w. towarzystwo to było w zasadzie jedyną organizacją, która realizowała wystawy polskiej sztuki w Niemczech Zachodnich, w tym celu nawiązując często współpracę z wszelkiego rodzaju instytucjami kultury, które - na przykład - udostępniały pomieszczenia wystawowe. Towarzystwo zorganizowało między innymi wspomnianą powyżej objazdową wystawę polskiego plakatu w 1950 roku. Z polskiego punktu widzenia było ono czymś w rodzaju nieoficjalnego towarzystwa przyjaźni polsko-zachodnioniemieckiej, podczas gdy w Niemczech Zachodnich uznawano je za komunistyczną organizację-przykrywkę, której dynamiczne działania nie dawały spokoju ani Ziomkostwom, ani niemieckim organom ochrony konstytucji czy też Federalnemu Ministerstwu Spraw Zagranicznych, w którym budziło ono „bardzo poważne wątpliwości“.[26] W związku z tym, wiele realizowanych przez nie wystaw polskiego plakatu w Niemczech Zachodnich napotykało spore trudności. Zdarzało się, że Ziomkostwa zakłócały wernisaże, albo policja, chcąc zapewnić spokój i bezpieczeństwo, zakazywała organizowania wystawy zanim jeszcze doszło do jej otwarcia.

 

[24] Por. przypis nr 5. Funkcjonowało także pod nazwą Helmut-von-Gerlach-Gesellschaft do 1953 roku, po czym, pod prawną presją potomków von Gerlacha, przemianowało się na Deutsche Gesellschaft für Kultur- und Wirtschaftsaustausch mit Polen. Na temat historii i rozwoju towarzystwa, głównie zachodnioniemieckiego, por.: Christian Lotz, Zwischen verordneter und ernsthafter Freundschaft. Die Bemühungen der Helmut-von-Gerlach-Gesellschaft um eine deutsch-polnische Annäherung in der DDR und in der Bundesrepublik (1948-1972)“, [w:] Hans Henning Hahn i inni (red.), Erinnerungskultur und Versöhnungskitsch, Marburg 2008, s. 201-217.

[25] „Jenseits der Oder“ ukazywało się w latach 1950-1957; w 1958 roku zastąpiło je czasopismo „Deutsch-polnischen Hefte“, które ukazywało się do 1964 roku, następnie periodyk „Begegnung mit Polen“.

[26] Tak brzmiało powszechnie przyjęte sformułowanie. Por. np.: Politisches Archiv des Auswärtigen Amts Berlin (PAAA) [Archiwum Polityczne Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Berlinie], B 95, tom 861, pismo Departamentu 705 (Departament Wschodni) do Departamentu 605 (Departament Kultury), 13.9.1960 r.