Menu toggle
Navigation

Pracownie polskich malarzy w Monachium około 1890 roku

Carl Teufel, Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889, fotografia czarno-biała, odbitka z negatywu szklanego, 18 x 24 cm, Archiwum Fotografii w Marburgu (Bildarchiv Foto Marburg), zdjęcie nr: 121.688, rok digitalizacji: 2013.

Mediathek Sorted

Mediateka
Carl Teufel, Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889, fotografia czarno-biała, odbitka z negatywu szklanego, 18 x 24 cm, Archiwum Fotografii w Marburgu (Bildarchiv Foto Marburg), zdjęcie nr: 121.688, rok digitalizacji: 2013.
Carl Teufel, Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889, fotografia czarno-biała, odbitka z negatywu szklanego, 18 x 24 cm, Archiwum Fotografii w Marburgu (Bildarchiv Foto Marburg), zdjęcie nr: 121.688, rok digitalizacji: 2013.

Przedmioty dekoracyjne w monachijskich pracowniach artystycznych były jednak nie tylko skierowane do wtajemniczonej publiczności lokalnej, lecz także do turystów, zamiejscowych kolekcjonerów i potencjalnych kupców. Były one wręcz elementem modelu komercyjnego każdego z artystów. Lenbach na przykład udostępniał swoje atelier przede wszystkim przejezdnym arystokratom, zaś Kaulbach wyznaczył stałe godziny zwiedzania jego zbiorów włoskiego malarstwa epoki Renesansu. Od końca lat 70. XIX w. ukazywała się w księgach adresowych miasta Monachium specjalna rubryka, w której podawano adresy pracowni artystycznych i ich godziny otwarcia oraz dziedzinę malarstwa danego artysty. Angielskojęzyczne przewodniki po Monachium z lat 80. i 90. XIX w. zawierały specjalny wpis dotyczący polskiego batalisty Brandta, który informował o pracowni „odnoszącego szczególne sukcesy mistrza obrazów egzotycznych i właściciela wyjątkowego, pokazowego atelier“.[49] W roku 1876, idąc za wzorem przyjęć kostiumowych odbywających się w wiedeńskiej pracowni Makarta,[50] od którego goście mogli również wynająć stosowne kostiumy historyczne, monachijscy artyści zorganizowali imprezę karnawałową pod hasłem „Dworskie Święto Karola V“ z udziałem samego Makarta oraz członków bawarskiej rodziny królewskiej. W imprezie wykorzystano rekwizyty z pracowni Brandta, który wyposażył turecki oddział w mundury, czym wzbudził sporą sensację.[51]

Ujęcie pracowni artystycznych w przewodnikach i prasie międzynarodowej jako miejsc, których nie można pominąć podczas zwiedzania Monachium, spowodowało już w połowie lat 70. XIX w. taki wzrost odwiedzających, że niektórzy artyści otwierali swoje atelier tylko na życzenie lub całkowicie je zamykali.[52] Pracownia Brandta służyła głównie jako miejsce spotkań polskiej kolonii artystycznej, do której na przestrzeni prawie pięćdziesięciu lat należeli tacy artyści jak: Ludwik Kurella (w Monachium od 1861 do 1897 roku), Henryk Redlich (od 1863 do 1869 roku), oczywiście Szerner (od 1865 do 1915 roku) i Ajdukiewicz (od 1873 do 1875 roku), Maksymilian Gierymski (od 1867 do 1874 roku) i jego brat Aleksander (od 1868 do 1897 roku), Stanisław Szembek (od 1868 do 1871 roku), Ludomir Benedyktowicz (od 1868 do 1872 roku), Władysław Czachórski (od 1868 do 1911 roku), Franciszek Streitt (od 1871 do 1890 roku), Antoni Kozakiewicz (od 1871 do 1900 roku), Henryk Piątkowski (od 1872 do 1875 roku), Jan Rosen (od 1872 do 1895 roku), Jan Chełmiński (od 1873 do 1876 roku), Alfred Wierusz-Kowalski (od 1873 do 1915 roku), Julian Fałat (od 1875 do 1881 roku), Franciszek Ejsmond (od 1879 do 1894 roku), Bohdan Kleczyński (od 1882 do 1888 roku), Szymon Buchbinder (od 1883 do 1897 roku), Apoloniusz Kędzierski (od 1886 do 1889 roku), Olga Boznańska (od 1886 do 1898 roku) oraz wielu innych.[53]

Wszyscy artyści mieszkali na tych samych ulicach w dzielnicach Ludwigsvorstadt, Maxvorstadt i Schwabing. Swoje pracownie mieli w budynku Akademii, w swoich mieszkaniach lub w budynkach z tyłu domów przy tych ulicach, przeznaczonych tylko na atelier. Razem studiowali i pracowali, spotykali się na wspólne posiłki a popołudniami, wraz z swoim nauczycielem Franzem Adamen, chodzili do Café Tambosi przy Odeonsplatz na cygaro i partyjkę bilarda. „Wieczorem się rozchodzimy“, wspomina Juliusz Kossak swój pobyt w Monachium w latach 1868-1869, „jedni na rysunki do akademii, drudzy do domu, na kolację albo herbatę, najczęściej do Brandta, gdzie fortepian w robocie, Gierymski gra, Brandt śpiewa, z Redlicha tysiączne figle się robią.“[54] W 1876 roku w pracowni Brandta przy ulicy Schwanthalerstraße 19 razem przygotowywano „Album malarzy polskich“ mający promować twórczość polskich artystów w Monachium.[55] Publikacja ukazała się w tym samy roku w wydawnictwie Józefa Ungera w Warszawie i zawiera reprodukcje oraz opisy dzieł Brandta, Chełmińskiego, (Wierusza-)Kowalskiego, Kozakiewicza, Ludwika Kurelli (1834-1902)[56], Piątkowskiego, Streitta, Aleksandra Świeszewskiego (1839-1895), Szernera i Romana Szwoynickiego (1845-1915). (patrz PDF)

Po ślubie Brandta z matką dwójki dzieci Heleną Pruszakową w 1877 roku, spotkania towarzyskie odbywały się, przynajmniej częściowo, w prywatnym mieszkaniu małżonków, a już tym bardziej, gdy rodzina powiększyła się o ich dwie wspólne córki. Jednym z ojców chrzestnych był książę Bawarii Luitpold. W tym mieszkaniu, na pierwszym piętrze czynszowej kamienicy przy ulicy Barerstraße w dzielnicy Maxvorstadt, z widokiem na Nową Pinakotekę (Neue Pinakothek),[57] Brandtowie prowadzili otwarty dom, w którym przyjaciele i znajomi z polskiej kolonii artystycznej oraz przedstawiciele monachijskiej śmietanki towarzyskiej byli zawsze mile widziani. Osoby pragnące zwiedzić pracownię przy ulicy Schwanthalerstraße były do niej wpuszczane przez Szernera. Polska malarka Anna Bilińska (1857-1893) pisze, że przy okazji swego pobytu w Monachium w 1882 roku, wybrała się do pracowni wiecznie nieobecnego Brandta, jednak Szerner pozwolił jej oraz towarzyszącej jej osobie ją obejrzeć. Obecność zdystansowanego Szernera skwitowała słowami: „mrozi nasz sztywność jakaś“.[58] O tym, że Brandt absolutnie nie zaniedbywał swojej muzeum-pracowni, i to przez wiele lat, świadczą wykonane w 1889 roku fotografie Teufla.

 

[49] Langer, 1992, s. 56.

[50] Doris H. Lehmann, Künstlerfeste, [w:] Malerfürsten 2018, s. 233-235.

[51] Bagińska, 2015, s. 45.

[52] Langer, 1992, s. 56 i nast.

[53] Notki biograficzne najważniejszych polskich malarzy w Monachium dostępne pod linkiem „Münchner Schule 1828-1914“ na tymże portalu. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/muenchner-schule-1828-1914

[54] Ptaszyńska, 2008, s. XIII.

[55] Bagińska, 2015, s. 45.

[56] Notka biograficzna na tymże portalu, pod zakładką Encyclopaedia Polonica. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/kurella-ludwik

[57] Wpis w: Księga adresowa miasta Monachium, Rok 1885, część I, s. 58: „Brandt, Jos. v. k. Prof. Historien- u. Schlachtenmal. Ehrenmitgl. d. Akadem. Barerstr. 31/1.“

[58] Bagińska, 2015, s. 44.