Menu toggle
Navigation

Pracownie polskich malarzy w Monachium około 1890 roku

Carl Teufel, Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889, fotografia czarno-biała, odbitka z negatywu szklanego, 18 x 24 cm, Archiwum Fotografii w Marburgu (Bildarchiv Foto Marburg), zdjęcie nr: 121.688, rok digitalizacji: 2013.

Mediathek Sorted

Mediateka
Carl Teufel, Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889, fotografia czarno-biała, odbitka z negatywu szklanego, 18 x 24 cm, Archiwum Fotografii w Marburgu (Bildarchiv Foto Marburg), zdjęcie nr: 121.688, rok digitalizacji: 2013.
Carl Teufel, Pracownia Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Monachium 1889, fotografia czarno-biała, odbitka z negatywu szklanego, 18 x 24 cm, Archiwum Fotografii w Marburgu (Bildarchiv Foto Marburg), zdjęcie nr: 121.688, rok digitalizacji: 2013.

Wierusz-Kowalski, którego wczesne malarstwo inspirowały sceny rodzajowe, przedstawienia koni i motywy batalistyczne Brandta, następnie sceny myśliwskie Maksymiliana Gierymskiego, korzystał również z rekwizytów pochodzących ze zbiorów Brandta, szczególnie w późniejszych obrazach przedstawiających kaukaskich jeźdźców czy sceny z powstania styczniowego. Jednak uznanie przyniosły mu zimowe sceny z wilkami oraz przejażdżki saniami lub powozem, które malował od początku lat osiemdziesiątych XIX w. i w których główną rolę odrywały rozrywki polskiej szlachty podczas polowań oraz ich powroty z jarmarków. Jego wspaniała i wielkopańska pracownia mieściła się przy ulicy Landwehrstraße i była wyposażona w tylko wyszukane meble historyczne, orientalne dywany i ścienne makaty. Nie była ona muzeum, jak u Brandta, lecz służyła mu do pracy a przede wszystkim do celów reprezentacyjnych, w czym przypominała architektonicznie urozmaiconą salonową pracownię, w której parę domów dalej, przy ulicy Landwehrstraße 73, rezydował portrecista Papperitz. W tle jednej z fotografii Teufla (zdj. nr 22) widać tylko jeden rekwizyt nawiązujący do prac malarza – polskie sanie przypominające łódź rybacką z pracowni Rauppa.

Pracownia z sufitem na ponad pięciu metrach wysokości pozwalała artyście tworzyć obrazy na wysokość całej ściany, jak na przykład ten, który przedstawia dramatyczny atak stada wilków na zaprzęg konny, sfotografowany przez Teufla w trakcie jego powstawania w 1889 roku (zdj. nr 20). Obraz o wymiarach 5 x 10 metrów Wierusz-Kowalski odważył się wystawić publicznie dopiero dwadzieścia lat po jego powstaniu, a dokładnie w 1910 roku, prezentując go w Starym Ratuszu miasta Monachium położonym przy Marienplatz. Tam też obejrzał go książę Luitpold wraz z rodziną. Jednak przez opinię publiczną został on prawie niezauważony, prawdopodobnie dlatego, że nie był na czasie.[71] W tym samym roku powstała reprodukcja obrazu w formie drzeworytu (zdj. nr 20a); w 1920 roku obraz spłonął.[72] Przy prawym brzegu fotografii Teufla widoczny jest umieszczony na sztaludze obraz „Przeprawa przez rzekę“, będący dziś własnością prywatną znajdującą się w depozycie Muzeum Okręgowego w Suwałkach (zdj. nr 20b). Portret myśliwego widoczny przy prawym brzegu drugiej fotografii Teufla (zdj. nr 21) pozostał dotąd niejednoznacznie zidentyfikowany; może to być portret księcia Bawarii Luitpolda,[73] choćby z uwagi na pewne podobieństwo z jego postacią na jednej z fotografii z tamtych lat, albo wizerunek bawarskiego ministra kultury, barona Johanna von Lutza (1826-1890), którego Wierusz-Kowalski sportretował na wcześniejszym obrazie podarowanym przez artystę Nowej Pinakotece,[74] obecnie uważanym za zaginiony.[75]

W 1871 roku, czyli jeszcze przed Wieruszem-Kowalskim, wraz z polskim malarzem Aleksandrem Kotsisem (1836-1877) przybyli do Monachium Antoni Kozakiewicz (1841-1929) i Franciszek Streitt (1839-1890). Wszyscy trzej byli zaangażowani w realizację polichromii sklepienia w kościele misjonarzy w Stradomiu koło Krakowa [obecnie dzielnicy Krakowa, przyp. tłum.], powstałych w latach 1862-1863. Kozakiewicz i Streitt studiowali w Wiedniu od 1868 roku i razem z Kotsisem odbywali podróże po Austrii i Alpach. W Monachium cała trójka założyła pracownię malarską, która w 1878 roku mieściła się pod adresem Mittererstraße 7 w dzielnicy Ludwigsvorstadt,[76] a w 1890 roku na dwóch piętrach domu przy ulicy Adalbertstraße 49 w dzielnicy Maxvorstadt.[77] Kozakiewicz,[78] który w Monachium tworzył głównie obrazy rodzajowe oraz swojskie sceny z życia polskiej wsi i polskich miasteczek i dopiero w 1899 roku powrócił do Polski, aktywnie uczestniczył w środowisku artystów skupionych wokół Brandta, ale przyjaźnił się także z wieloma innymi polskimi malarzami, i od samego początku był członkiem Monachijskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych. Wnętrze jego pracowni, które sfotografował Teufel (zdj. nr 11-12), wprawdzie nie było zbyt reprezentacyjne, ale panujący w niej pewien nieład, widoczne w niej rośliny, liście palmowe i wielki japoński parasol przeciwsłoneczny a także kilka zawieszonych na ścianie pistoletów i szabli wskazują na to, że było ono całkiem urokliwe. Przedstawiona na zdjęciu raczej skromna postać artysty wciśnięta w róg sofy oddaje się lekturze jakiegoś żurnalu. Na sztaludze stoi oprawiony w ramę obraz „Cyganki“ przy ognisku – motyw, do którego malarz kilkakrotnie wracał w pierwszym dziesięcioleciu XX w.[79] Podobno Luitpold kilkakrotnie gościł także w tej pracowni. W „Albumie polskich malarzy“ z 1876 roku znalazł się obraz Kozakiewicza „Nauki Babuni“ przedstawiający scenę mieszczańską: młode dziewczę uczące się prząść (patrz PDF).

 

[71] Eliza Ptaszyńska, Alfred Wierusz-Kowalski, na tymże portalu, s. 1. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/atlas-der-erinnerungsorte/alfred-wierusz-kowalski

[72] Uprzejma informacja Pani Elizy Ptaszyńskiej, Muzeum Okręgowe, Suwałki, październik 2018 r.

[73] Ferdinand von Miller i książę regent Luitpold podczas polowania na kozice, fotografia, por.: Jooss, 2012, s. 162.

[74] Ptaszyńska, 2008, s. XII.

[75] Alfred von Kowalski-Wierusz, Minister Fr. Lutz na polowaniu na kozice, 1888, olej na płótnie, 78 x 104 cm, Nowa Pinakoteka, Monachium; wynajęty Przedstawicielstwu Bawarii w Berlinie zaginął w czasie II wojny światowej, o czym informuje Niemieckie Centrum Zagrabionych Dóbr Kultury (Deutsches Zentrum Kulturgutverluste) na swojej stronie pod adresem: http://www.lostart.de/Webs/DE/Datenbank/EinzelobjektVerlust.html;jsessionid=2F3FAC1E7A691FF4FCDCE1114C686211.m1?cms_param=EOBJ_ID%3D451581%26_page%3D35%26_sort%3D%24sort%26_anchor%3Did4440_eobjliste)

[76] Księga adresowa miasta Monachium, Rok 1878, część III, s. 82 (Kozakiewicz), s. 84 (Streitt).

[77] Księga adresowa miasta Monachium, Rok 1890, część I, s. 184 (Kozakiewicz), s. 357 (Streitt).

[78] Notka biograficzna na tymże portalu, pod zakładką Encyclopaedia Polonica. Dostęp w Internecie: https://www.porta-polonica.de/de/lexikon/kozakiewicz-antoni

[79] Jedna wersja z 1909 r. na portalu Domu Aukcyjnego Agra Art, Warszawa. Dostęp w Internecie: http://www.agraart.pl/htdocs/english/new/objectn.php?idd=4172&aid=&off=0&curr=PLN&sch=1&ord=cu&s=1&gal=1&id_malarza=140; druga wersja w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, 1909, olej na płótnie, 82 x 54,5 cm, opublikowana w katalogu wystawy Egzotyczna Europa, 2015 (patrz: Literatura przedmiotu), s. 189.