Ferdinand Matuszek, czyli jak wygląda pamięć o polskich robotnikach przymusowych

Matuszek przez wiele lat starał się jak najmniej zajmować się swoimi doświadczeniami z nazistami:

„W 1945 roku, tuż po oswobodzeniu, bardzo dużo o tym myślałem. Byłem jednak wewnętrznie spokojny, ponieważ wiedziałem, że coś takiego już się nie powtórzy. Czułem się tak jakoś bezpiecznie. Jak na razie był pokój i nie było już nazistów.“[19]

Matuszek potrzebował czasu na przepracowanie swoich przeżyć i opowiedzenie ich innym. Nigdy nie rozmawiał z rodziną na temat czasu, w którym pracował jako robotnik przymusowy. Temat doświadczeń z nazistami próbował poruszać na przykład w miejscowym klubie fotograficznym. Bardzo szybko okazało się jednak, że pozostali członkowie klubu stronili od dyskusji na temat nazistowskiej przeszłości. I tak na przykład zdjęcia obozu koncentracyjnego w Dachau odwiedzonego przez Matuszka i jego żonę nie zostały włączone do wystawy w klubie w Bad Oeynhausen. Matuszkowi trudno było osobiście pogodzić się z tą odmową.

Równie bezskuteczne okazało się uzyskanie przez Matuszka statusu robotnika przymusowego. Nigdy też nie otrzymał żadnego finansowego odszkodowania - ani od Niemiec Zachodnich, ani później od Zjednoczonych Niemiec. Rekompensaty „za zmarnowaną szansę na edukację i utratę ojczyzny“[20] też się nie doczekał. Przyczyny luk prawnych dotyczących odszkodowań za prace przymusowe były wielorakie. Z jednej strony losy tak zwanych „Displaced Persons“, skrót: DPs (pol. dipisi),[21] zeszły na plan dalszy ze względu na inne konflikty polityczne. Ich rozproszenie terytorialne uniemożliwiało celowe działania lobbingowe na ich rzecz. W ten sposób nie zajmowano się tym tematem lub nie został on społecznie przepracowany aż do lat 80. Ponadto w centrum publicznej debaty o kulturze pamięci znalazły się głównie tematy związane z Holokaustem. Ważną rolę odegrały także kwestie finansowe: państwo próbowało po prostu uniknąć kosztownych odszkodowań. Dopiero w latach 80. zaczęto powoli zajmować się historią robotników przymusowych, między innymi w dużych zakładach pracy, takich jak Daimler-Benz czy VW.

Jednak Matuszkowi nie pomogło to wiele. Nie uzyskał żadnych pieniędzy, gdyż nie mógł udowodnić, że był prześladowany z powodów rasowych lub religijnych. Jego ostatnia próba, którą podjął w latach dwutysięcznych, ponownie spełzła na niczym:

„Ponieważ pracowałem w rolnictwie, miałem co jeść, miałem zakwaterowanie, miałem własne utrzymanie. Prawo do tego (odszkodowania, przyp. tłum.) mieli ci, którzy byli zakwaterowani w obozach, czyli ci z Weserhütte.“[22]

W 1983 roku Matuszek przeszedł na emeryturę a od 1998 roku wraz ze swoją partnerką mieszkał w miejscowości Löhne-Gofeld. Tam też zmarł dnia 11 lipca 2014 roku w wieku 88 lat.