Strony Pełny tekst

Polska Wyższa Szkoła Techniczna w Esslingen 1945-49

Z chwilą zakończenia II wojny światowej spora część polskich dipisów aktywnie włączała się w różne inicjatywy organizacyjne tego środowiska. Kwitła działalność kulturalna, społeczna, polityczna, rozwijała się również szeroka działalność edukacyjna skierowana do wszystkich, którym wojna przerwała naukę. Jej fenomen polegał przede wszystkim na tym, że pierwsze struktury, w tym odpowiadające za kształcenie, rozpoczęły działalność w kilka dni po kapitulacji Niemiec. Początkowo polscy dipisi próbowali swoich sił na niemieckich uniwersytetach i wyższych uczelniach, ale bariery piętrzone przez administracje były dla wielu nie do pokonania. Wyjściem z trudnej sytuacji było stworzenie polskiej uczelni, która podjęłaby się kształcenia na wyższym poziomie. Papierkiem lakmusowym tych barier była polska szkoła w Esslingen na terenie amerykańskiej strefy okupacyjnej, która z powodzeniem funkcjonowała do 1949 r. Historia tej ważnej inicjatywy przez długie lata była zapomniana a po dzień dzisiejszy żyją jeszcze świadkowie, którzy pamiętają jej rozkwit.

Budynek przy Kanalstrasse 33 w Esslingen

Źródło: B.Budzyń, Z dziejów Polskiej Wyższej Szkoły Technicznej w Esslingen/Niemcy 1945-1949, Nowy Jork - Kraków 1990

Po likwidacji obozu dla dipisów w Esslingen z końcem 1945 r. powstał problem z ulokowaniem studentów i pracowników szkoły. Po licznych zabiegach dyrektora Lepkaluka, w tym utworzenie ośrodka szkolnego na terenie likwidowanego obozu, władze UNRRA zdecydowały się przyznać ośrodkowi w Esslingen status samodzielnego obozu. Pozwoliło to nie tylko oddalić widmo likwidacji placówki ale rozwinąć jej możliwości. Na siedzibę „kampusu” wybrano budynki firmy Stiefelmayer przy Schelztorstrasse 54 (istnieją po dziś dzień). Przekazanie kolejnych budynków na zaplecze akademickie w znacznym stopniu usprawniło funkcjonowanie szkoły zważywszy, że na jego terenie znajdowała się kuchnia, jadalnia, prysznice, centralne ogrzewanie, magazyn na żywność a także przychodnia lekarska. Hale fabryczne na wyższych piętrach zaadoptowano na pojedyncze pokoje mieszkalne. Pierwsi studenci pojawili się w kampusie już w styczniu 1946 r. Dostosowanie hal fabrycznych do potrzeb mieszkalnych wymagało ogromnych starań i nakładów ze strony władz szkoły oraz wsparcia ze strony UNRRA i burmistrza Esslingen w tym również właściciela budynku przy Kanalstrasse 33 Eberspaechera. Po licznych zabiegach ostatecznie udało się zakwaterować w nim wszystkich pracowników i studentów. W dniu 26 stycznia 1946 r. Polska Wyższa Szkoła Techniczna (PWST) w Esslingen rozpoczęła inaugurację pierwszego semestru w obecności władz UNRRA, władz okupacyjnych, studentów w większości pracujących w Kompaniach Wartowniczych lub formacjach PSZ. W miarę dynamicznego rozwoju szkoły w tym licznej grupy studentów z końcem pierwszego semestru we wrześniu 1946 r. powstała kolejna struktura - Wydział Budowlany. W ramach szkoły funkcjonował również nieformalny Wydział Humanistyczny, którego przedmioty uzupełniały techniczny program studiów.

W marcu 1946 r. emigrował inż. Lepkaluk, który był spiritus movens szkolnego przedsięwzięcia w Esslingen. Jego miejsce na krótko zajął inż. Witold Skuba, który kierował szkołą do grudnia 1946 r. Tym samym przyczynił się do ustabilizowania działalności PWST. Wraz z drugim semestrem 1946 r. równolegle działalność rozpoczął Wydział Budowlany, który powstał przede wszystkim staraniem płk. Wejtki. Zbiegło się to z likwidacją Polskiej Szkoły Technicznej w Aschaffenburgu, którą założył przedwojenny architekt miasta Lwowa i wykładowca Politechniki Lwowskiej inż. Alfred Ruebenbauer (1894-1977). Kierownikiem Wydziału został profesor inż. Stanisław Marcinkowski (przedwojenny dyrektor szkoły budowlanej) a zajęcia prowadzili inż. Alfred Ruebenbauer (geometria), inż. Stefan Waldorf (konstrukcje stalowe, konstrukcje żelbetowe), inż. Kazimierz Błaszczyński (kreślenia techniczne, miernictwo). Nowych wykładowców pozyskano również do Wydziału Mechanicznego. W międzyczasie nowym kapelanem PWST został ks. Henryk Kaliszan a mgr Józef Moos przejął nauczanie języka polskiego i przedmiotów obywatelskich.

Pierwsze czarne chmury zawisły nad PWST w połowie 1946 r. kiedy władze UNRRA zaczęły wywierać większy nacisk na szybką „repatriację”. Ujawniły się wówczas tendencję odśrodkowe wewnątrz PWST, które zmierzały do związana szkoły z Misją Repatriacyjną. Szczególną rolę w tamtych wydarzeniach odegrał kpt. Florian Szczepański, który kierował kampusem. W wyniku rozbieżnych opinii na temat repatriacji większość nauczycieli wyraziło chęć pozostania na terenie okupowanych Niemiec sprzeciwiając się tym samym sytuacji w kraju i popierając legalne władze w Londynie. Zmiana na stanowisku kierownika kampusu jesienią 1946 r. na pewien czas oddaliła ryzyko zamknięcia PWST. Przy okazji tego sporu, jak u większości dipisów w tamtym czasie, otwarte i aktualne było pytanie: wracać - nie wracać? Niezależnie od tego kolejna groźba zamknięcia palcówki powróciła w dniu 23 października 1946 r. gdy władze UNRRA wydały nakaz jej zamknięcia. W wyniki tej decyzji zajęcia zostały zawieszone a pracującym wstrzymano wydawanie racji żywnościowych. Po interwencji Karola Rozmarka - prezesa Kongresu Polonii Amerykańskiej oraz płk. Antoniego Wiłejko z Polskiej Sekcji Wojskowej w amerykańskim dowództwie we Frankfurcie nad Menem i tygodniowej przerwie szkoła ponownie wznowiła swoją działalność.