Grocholski, Stanisław
Grocholski, Stanisław, polski malarz, grafik i ilustrator, członek „szkoły monachijskiej“. W latach 1881-1891 student Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (Akademie der Bildenden Künste München). Od 1891 do 1901 roku właściciel prywatnej szkoły malarstwa i rysunku w Monachium. *6.06.1860 Żółynia koło Łańcuta, †26.02.1932 Buffalo, NY. W latach 1877-1880 kształcił się w krakowskiej Szkole Rysunku i Malarstwa pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza (1828-1900) i Jana Matejki (1838-1893). Na przełomie lat 1880 i 1881 rozpoczął studia u Christiana Griepenkerla (1839-1916), malarza historycznego i portrecisty na wydziale Ogólna Szkoła Malarstwa (Allgemeine Malerschule) w Akademii Sztuk Pięknych we Wiedniu; od 26.04.1881 roku kontynuował studia na wiedeńskiej akademii u malarza historycznego Carla Wurzingera (1817-1883). Dnia 18.10.1881 roku wstąpił do Klasy Malarstwa na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium; do 1891 roku studiował u Sándora (Alexandra von) Wagnera (1838-1919). W 1891 roku wraz z Wacławem Szymanowskim (1859-1930, członek „szkoły monachijskiej“) założył prywatną szkołę malarstwa i rysunku, która działała w jego prywatnym domu do 1901 roku. Od 1893 roku był członkiem Secesji Monachijskiej (Münchener Sezession), od 1896 ilustratorem monachijskiego czasopisma Jugend. W 1901 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie na początku mieszkał w Milwaukee, później w San Francisco, Chicago, Nowym Yorku; ostatecznie osiadł w Buffalo, gdzie od 1920 do 1922 pracował w polskim konsulacie. – Grocholski malował w stylu współczesnego mu realizmu, pozostając częściowo pod wpływem XVII-wiecznego malarstwa niderlandzkiego. Cechą charakterystyczną jego ugruntowanego akademickiego podejścia do wykonywanej sztuki były staranność rysunku, dokładność anatomiczna i pewność perspektywy. Zajmował się tematami żydowskimi („W świątyni“; „Żydzi na modlitwie“; „Modlący się Żyd“, 1892, Muzeum Narodowe w Warszawie), a jego sceny rodzajowe nawiązywały do życia i tradycji przede wszystkim karpackich Hucułów („Powrót z odpustu“). W późniejszym okresie tworzył sceny salonowo-buduarowe oraz prace z motywami karnawałowymi w stylu Commedia dell’Arte. Z końcem XIX w., pod wpływem stylu secesyjnego oraz inspiracji twórczością Ludwiga von Löfftza (1845-1910) i Lovisa Corintha (1858-1925), w jego palecie zagościły jaśniejsze barwy. Jego portrety z kolei, zaczęły nawiązywać do niemieckiej secesji zwanej Jugendstil. W 1895 roku wykonywał ilustracje do berlińskiego czasopisma Moderne Kunst a w roku 1898 do lipskiego magazynu Die Gartenlaube („Pierrot als Troubadour“); w Polsce współpracował z czasopismami Kłosy, Tygodnik Ilustrowany oraz Biesiada Literacka. W czasopiśmie Jugend ukazały się: w 1896 roku ilustracje przedstawiające młode damy w kawiarnianym nastroju (nr 42, s. 670-672), w 1897 strona tytułowa z dziewczyną zbierającą kwiaty na łące (nr 2, s. 21) a także winieta z korowodem groteskowych postaci (nr 48, s. 807), w roku 1898 strona tytułowa ze stojącym przed statuą Bawarii w Monachium pasterzem przerażonym na widok napisu Jugend w formie stylizowanego pioruna (nr 41, s. 677), w 1903 roku żartobliwa scena „Adam und Eva mit dem Apfel“ (Adam i Ewa z jabłkiem, nr 20, s. 351) oraz w 1932 nienawiązująca do tekstu ilustracja „Der Schäfer“ (Pasterz, nr 13, s. 196). Jego prace znajdują się Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, w Muzeach Narodowych w Krakowie i Warszawie, w Galerii Narodowej w Lwowie, w Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina w Moskwie, w Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu oraz w Litewskim Muzeum Sztuki (Lietuvos dailės muziejus) w Wilnie.
Wystawy zbiorowe:
Lwów (obecnie Lviv): 1877 Wystawa malarstwa i rzeźby; 1894 Wystawa krajowa (srebrny medal) / 1881-1904 Kraków, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie / Warszawa: 1885-1909 Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych; 1883-1905 Salon Krywult / 1889, 1890, 1892 Monachium, Glaspalast.
Literatura:
Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 13, 39; Halina Blak i inni, Malarstwo polskie XIX wieku (Nowoczesne malarstwo polskie, 1), katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2001; Halina Stępień, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1856-1914 (Studia z historii sztuki, L), Warszawa 2003; Jednodniówka – Eintagszeitung, reedycja pod red. Zbigniewa Fałtynowicza i Elizy Ptaszyńskiej, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, Suwałki 2008, jednocześnie katalog wystawy „Signatur - anders geschrieben. Anwesenheit polnischer Künstler im Lichte von Archivalien“, Polnisches Kulturzentrum, München 2008; M. Mnich, [w:] Saur Allgemeines Künstlerlexikon, Tom LXII, München/Leipzig 2009, s. 410 i nast.; Egzotyczna Europa. Kraj urodzenia na płótnach polskich monachijczyków, katalog wystawy, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, Suwałki 2015.
Źródła online:
Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 2, 04056 Stanislaw Grocholski. Dostęp w Internecie: http://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1841-1884/jahr_1881/matrikel-04056 (dostęp: 18.01.2018 r.)
Ilustracja w czasopiśmie Jugend na stronie http://www.jugend-wochenschrift.de (dostęp: 18.01.2018 r.)
Pięć prac artysty w wirtualnej galerii „Pinakoteka Zaścianek“. Dostęp w Internecie: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Grocholski/Index.htm (dostęp: 18.01.2018 r.)
Axel Feuß, grudzień 2018 r.
