Menu toggle
Navigation
Tekst

Józef Brandt

Bolesław Szańkowski (1871/1873-1953), Portret Józefa Brandta, 1910, olej na płótnie, 162 x 112 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. MP 961
©
Muzeum cyfrowe / http://cyfrowe.mnw.art.pl

Józef Brandt (1841-1915), od 1860 studiujący malarstwo w Monachium, gdzie z uwagi na swój polski tytuł szlachecki nazywa się Josef von Brandt, odnosi spektakularne sukcesy dzięki swoim ogromnym batalistycznym obrazom nawiązującym do siedemnastowiecznych wojen Polski przeciwko wojskom tatarskim, tureckim i szwedzkim. Małe obrazy o tej tematyce, podobnie jak i scenki rodzajowe z życia codziennego w Polsce, kolekcjonerzy z Niemiec, Anglii i ze Stanów Zjednoczonych rozchwytują w okamgnieniu. Po otwarciu swojej monachijskiej pracowni w 1875 roku, w której publicznie wystawia zbiór polskich zabytkowych przedmiotów służących mu podczas malowania jako rekwizyty, staje się czołową postacią polskiej kolonii artystycznej w Monachium. W latach 80. i 90. XIX w. jest wyróżniany tytułami, orderami i medalami, co zawdzięcza głównie bliskim kontaktom z bawarskim dworem królewskim oraz wielkim sukcesom na międzynarodowych wystawach. W Polsce pozostaje niezapomniany za sprawą szkoły malarskiej w majątku w Orońsku, który przypadł mu dzięki zawarciu związku małżeńskiego, oraz z uwagi na narodowo-polskie motywy swoich obrazów.

Mediathek Sorted

Mediateka

  • Kunstkritik. Die Schlacht bei Wien 1683.
    Kunstkritik. Die Schlacht bei Wien 1683. Oelgemälde von Joseph Brandt in München, in: Deutsche Kunst-Zeitung Die Dioskuren, Jahrgang 18, Nr. 10, Berlin 1873, Seite 78
  • Zdj. nr 1: Józef Brandt, ok. 1875 - Autor nieznany: Portret Józefa Brandta, ok. 1875, odbitka albuminowa, 9,9 x 6,2 cm, Biblioteka Narodowa w Warszawie, nr inw.: F646.
  • Zdj. nr 2: Józef Brandt w swojej pracowni, 1875/76 - Władysław Szerner (1836-1915): Józef Brandt w swojej pracowni, 1875/76; drzeworyt, rytował Jan Styfi (1841-1921), [w:] Kłosy, 1876, tom XXII, nr 574, s. 405.
  • Zdj. nr 3: Pracownia Józefa Brandta, 1875/76 - Władysław Szerner (1836-1915): Pracownia Józefa Brandta w Monachium, 1875/76; drzeworyt, rytował Paweł Boczkowski (1860-1905), [w:] Tygodnik Ilustrowany, 1876, tom II, nr 52, s. 416 i nast. (fragment)
  • Zdj. nr 4: Pracownia Josefa v. Brandta, 1889 - Carl Teufel (1845-1912): Pracownia J. v. Brandta, [w:] Carl Teufel, Ateliers Münchener Künstler, tom 1, Monachium 1889, tablica 9, bez numeracji
  • Zdj. nr 5: Pracownia Josefa v. Brandta, 1889 - Carl Teufel (1845-1912): Pracownia Josefa von Brandta, 1889, fotografia, odbitka z negatywu szklanego, 18 x 24 cm, Archiwum Fotografii w Marburgu (Bildarchiv Foto Marburg), zdjęcie nr: 121.569, zbiór: Dr. Benno Filser Verlag
  • Zdj. nr 6: Pochód Lisowczyków, 1863 - Pochód Lisowczyków, 1863, olej na płótnie, 44,5 x 69 cm, wystawiony na aukcji (Agra Art, 2000)
  • Zdj. nr 7: Żydzi prowadzący konie, 1865 - Żydzi prowadzący konie na targ, ok. 1865, olej na desce, 21 x 43,3 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw.: MP 5548
  • Zdj. nr 8: Żydzi jadący na jarmark, 1865 - Polnische Bauerngespanne (dosł.: Polskie zaprzęgi chłopskie; właśc.: Żydzi jadący na jarmark), 1865, olej na płótnie, 31 x 44 cm, własność Miasta Monachium
  • Zdj. nr 9: Bitwa pod Chocimiem, 1867 - Bitwa pod Chocimiem (1621), 1867, olej na płótnie, 190 x 337 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw.: MP 5056
  • Zdj. nr 10: Na pastwisku, 1869 - Weidende Pferde (Na pastwisku), 1869, olej na płótnie, 23,2 x 42,6 cm, Muzeum Braith-Mali w Biberachu (Museum Biberach, Braith-Mali-Museum, Biberach an der Riß), nr inw.: 11265
  • Zdj. nr 11: Powrót spod Wiednia, 1869 - Powrót spod Wiednia (Tabor), 1869, olej na płótnie, 43,5 x 79,5 cm, Muzeum Sztuki w Łodzi, nr inw.: MS/SP/M/206
  • Zdj. nr 12: Postój, ok. 1870 - Postój w miasteczku, ok. 1870, olej na płótnie, 71,5 x 107 cm, własność prywatna (nabyty na aukcji)
  • Zdj. nr 13: Przed karczmą, bez daty - Am Wirtshaus. Polnisches Dorf mit Ulanen (Przed karczmą. Ułani w polskiej wsi), bez daty, olej na desce, 13,5 x 18,4 cm, Muzeum Braith-Mali w Biberachu (Museum Biberach, Braith-Mali-Museum, Biberach an der Riß), nr inw.: 1989/11264
  • Zdj. nr 14: Czarniecki pod Koldyngą, 1870 - Czarniecki pod Koldyngą (1658), 1870, olej na płótnie, 95 x 206 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw.: MP 410
  • Zdj. nr 15: U przewozu, 1871 - U przewozu, 1871, olej na płótnie, 67,5 x 127 cm, własność prywatna (nabyty na aukcji)
  • Zdj. nr 16: Kozacy przy ognisku, 1873 - Kozacy przy ognisku, 1873, olej na płótnie, 43 x 82 cm, własność prywatna
  • Zdj. nr 17: Bitwa pod Wiedniem, 1873 - Bitwa pod Wiedniem, 1873, olej na płótnie, 136 x 318 cm, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, nr inw.: MWP 655
  • Zdj. nr 18: Łupieżcy nad rzeką, 1874 - Der Beutezug am Fluss (Łupieżcy nad rzeką), 1874, olej na płótnie, 69 x 160 cm, Państwowe Zbiory Sztuki w Dreźnie, Galeria Nowych Mistrzów (Staatliche Kunstsammlungen Dresden, Galerie Neue Meister), nr inw.: G 2401
  • Zdj. nr 19: Powitanie stepu, 1874 - Powitanie stepu, 1874, olej na płótnie, 87,5 x 170 cm, własność prywatna
  • Zdj. nr 20: Odpoczynek w stepie, bez daty - Odpoczynek w stepie, bez daty, olej na płótnie, 30,5 x 38 cm, Muzeum Polskie w Rapperswilu, nr inw.: 119
  • Zdj. nr 21: Kozacy, 1874 - Kozacy pytający o drogę, 1874, olej na płótnie, 33,4 x 46,6 cm, Miejska Galeria w Domu Lenbacha w Monachium (Städtische Galerie im Lenbachhaus und Kunstbau München)
  • Zdj. nr 22: Stadnina, 1876 - Stepowa stadnina, 1876, olej na płótnie, 61,5 x 112,5 cm, Muzeum Polskie w Rapperswilu, nr dep.: 89
  • Zdj. nr 23: Polski jeździec, 1877 - Polnischer Reiter mit seinem Pferd vor dem Zollhaus (Polski jeździec i koń przed komorą celną), 1877, akwarela i gwasz na papierze, 24,5 x 32,5 cm, Muzea Państwowe w Berlinie, Gabinet Miedziorytów (Staatliche Museen zu Berlin, Kupferstichkabinett), nr inw
  • Zdj. nr 24: Kozak na warcie, 1878 - Kosakenwache (Kozak na warcie), 1878, olej na płótnie, 25,2 x 33 cm, Muzeum Braith-Mali w Biberachu (Museum Biberach, Braith-Mali-Museum, Biberach an der Riß), nr inw.: 1989/11266
  • Zdj. nr 25: Odbicie jasyru, 1878 - Odbicie jasyru [z rąk Tatarów], 1878, olej na płótnie, 179 x 445 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Zdj. nr 26: Alarm, ok. 1880 - 1880 Alarm, ok. 1880, olej na płótnie, 97,5 x 150 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw.: MP 971
  • Zdj. nr 27: Pospolite ruszenie u brodu, ok. 1880 - Pospolite ruszenie u brodu, ok. 1880, olej na płótnie, 74 x 119,5 cm, własność prywatna (nabyty na aukcji)
  • Zdj. nr 28: Chwytanie konia, ok. 1880 - Einfangen eines Pferdes (Chwytanie konia na arkan), ok. 1880, olej na płótnie, 83,5 x 73,5 cm, Narodowa Galeria Sztuki we Lwowie
  • Zdj. nr 29: Obóz Zaporożców, ok. 1880 - Obóz Zaporożców; Obozowisko tatarskie, ok. 1880, olej na płótnie, 72,5 x 113 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw.: MP 670
  • Zdj. nr 30: Zaporożcy, bez daty - Zaporożcy, bez daty, olej na płótnie, naciągnięty na karton, 74,9 x 123,1 cm, wystawiony na aukcji (Sotheby’s)
  • Zdj. nr 31: Pochód z łupami, ok. 1880 - Pochód z łupami. Powrót spod Wiednia, ok. 1880, olej na płótnie, 72 x 112 cm, własność prywatna
  • Zdj. nr 32: Parada ciężkiej jazdy polskiej, ok. 1880 - Parada ciężkiej jazdy polskiej (Husaria), ok. 1880, olej na płótnie, 86,5 x 62,8 cm, Muzeum Polskie w Rapperswilu, nr inw.: MPR 116
  • Zdj. nr 33: Szkice kozaków, ok. 1880 - Szkice kozaków, ok. 1880, olej na płótnie, 61,5 x 48,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw.: MP 1925.
  • Zdj. nr 34: Kozak, 1881 - Kozak u przewozu, 1881 lub wcześniej, olej na płótnie, 26 x 37,5 cm, własność prywatna (nabyty na aukcji)
  • Zdj. nr 35: Powrót z polowania, 1883 - Ausfahrt zur Jagd (Wyjazd na polowanie), 1883, olej na płótnie, 69 x 194,5 cm, Muzeum Sztuk Pięknych w Lipsku (Museum der bildenden Künste, Leipzig), nr inw.: G 537
  • Zdj. nr 36: Jarmark w Białce, ok. 1885 - Markt in Białka (Jarmark w Białce), ok. 1885, olej na płótnie, 62 x 101 cm, kolekcja prywatna
  • Zdj. nr 37: Spotkanie na moście, ok. 1886 - Spotkanie na moście, ok. 1886, olej na płótnie, 100 x 200 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie, nr inw.: MNK II-a-147
  • Zdj. nr 38: Polskie furmanki, bez daty - Polnische Bauernfuhrwerke auf der Landstraße (Polskie furmanki na szosie), bez daty, akwarela i gwasz na papierze, 20,3 x 41,6 cm, Muzea Państwowe w Berlinie, Gabinet Miedziorytów (Staatliche Museen zu Berlin, Kupferstichkabinett), nr inw.: SZ G.Brandt 3
  • Zdj. nr 39: Przed polowaniem, 1886 - Przed polowaniem, 1886, olej na płótnie, 88 x 165 cm, własność prywatna
  • Zdj. nr 40: Paleta malarska, 1887 - Paleta polskich malarzy z Monachium, 1887. Z prawej u dołu praca Józefa Brandta: Kozacki jeździec podczas odpoczynku, [w:] Die Kunst für alle. Malerei, Plastik, Graphik, Architektur, tom 3, Monachium 1887/88, ilustracja po stronie 60
  • Zdj. nr 41: Chorąży, 1889 - Chorąży królewski, 1889, olej na płótnie, 83 x 63 cm, własność prywatna (nabyty na aukcji)
  • Zdj. nr 42: Ucieczka, ok. 1890 - Ucieczka, ok. 1890, olej na płótnie, 61 x 100,5 cm, wystawiony na aukcji (Agra Art, 2012)
  • Zdj. nr 43: Spotkanie na grobli, ok. 1890 - Spotkanie na grobli, ok. 1890, olej na płótnie, 70 x 110 cm, wystawiony na aukcji (Agra Art, 2012)
  • Zdj. nr 44: Matka Boska, ok. 1890 - Matka Boska Poczajowska (Modlitwa w stepie ; Matka Boska Ormiańska), ok. 1890, olej na płótnie, 151 x 303 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw.: MP 970
  • Zdj. nr 45: Matka Boska Poczajowska, szkic, 1890 - Matka Boska Poczajowska, szkic, ok. 1890, olej na płótnie, 65 x 120 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw.: MP 411
  • Zdj. nr 46: Wesele kozackie, 1893 - Wesele kozackie, 1893, olej na płótnie, 243 x 156,5 cm, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, nr inw.: MGB/Sz 916
  • Zdj. nr 47: Pieśń o zwycięzcy kozackim, 1893 - Pieśń o zwycięzcy kozackim, 1893, olej na płótnie, 155,5 x 98,4 cm, wystawiony na aukcji (Sotheby’s, 2008)
  • Zdj. nr 48: Aresztowanie, bez daty - Aresztowanie kaukaskiego szefa, bez daty, olej na płótnie, 70 x 110,5 cm, wystawiony na aukcji (Sotheby’s)
  • Zdj. nr 49: Powrót zwycięzców, 1893 - Powrót zwycięzców. Powrót Kozaków, 1893, olej na płótnie, 60,5 x 121,5 cm, wystawiony na aukcji (Agra Art, 2016)
  • Zdj. nr 50: Wyjazd z Wilanowa, 1897 - Wyjazd z Wilanowa Jana III i Marysieńki Sobieskich, 1897, olej na płótnie, 186 x 343 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw.: MP 4374
  • Zdj. nr 51: Królowa Marysieńka, ok. 1897 - Wyjazd Marysieńki z Wilanowa, ok. 1897, olej na płótnie, 200 x 400 cm, Muzeum Narodowe w Kielcach, nr inw.: MNKi/M/374
  • Zdj. nr 52: Wyjazdu Marysieńki, studium, 1897 - Wyjazdu Marysieńki, studium, ok. 1897, olej na desce, 34 x 65,6 cm, Miejska Galeria w Domu Lenbacha w Monachium (Städtische Galerie im Lenbachhaus und Kunstbau München), nr inw.: G10546
  • Zdj. nr 53: Atak, ok. 1898 - Atak kawalerii; Atak husarii polskiej, ok. 1898, olej na płótnie, 54,7 x 99,5 cm, wystawiony na aukcji (Agra Art, 2017)
  • Zdj. nr 54: Podwórko, ok. 1900 - Podwórko, ok. 1900, olej na płótnie, 80 x 120,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw.: MP 4880
  • Zdj. nr 55: Rozpędzony zaprzęg, ok. 1900 - Rozpędzony zaprzęg, ok. 1900, olej na płótnie, 60,5 x 100,5 cm, wystawiony na aukcji (Agra Art, 2008)
  • Zdj. nr 56: Polowanie, ok. 1900 - Polowanie, ok. 1900, olej na płótnie, 101 x 62 cm, Muzeum Polskie w Rapperswilu, nr inw.: MPR 117
  • Zdj. nr 57: Kozak na koniu, ok. 1900 - Kozak na koniu, ok. 1900, akwarela i gwasz na papierze, 27 x 39,3 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw.: Rys.Pol.11661
  • Abb. 58: Wachtposten bei den Kosaken, undat. - Wachtposten bei den Kosaken, undatiert. Öl auf Leinwand, 26 x 37,5 cm, im Auktionshandel (Sotheby’s, 2012)
  • Zdj. nr 59: Próba konia, ok. 1900 - Próba konia, ok. 1900, olej na płótnie, 57,5 x 38 cm, własność prywatna (nabyty na aukcji)
  • Zdj. nr 60: Tatar na koniu, bez daty - Tatar durch einen Fluss reitend (Tatar pokonujący rzekę), bez daty, piórko, rysunek lawowany, 23,4 x 29 cm, Muzea Państwowe w Berlinie, Gabinet Miedzirytów (Staatliche Museen zu Berlin, Kupferstichkabinett), nr inw.: SZ Jv.Brandt 1
  • Zdj. nr 61: Czarniecki na koniu, ok. 1900 - Stefan Czarniecki na koniu, ok. 1900, olej na płótnie, 55 x 45 cm, wystawiony na aukcji (Agra Art, 2013)
  • Zdj. nr 62: Furażer, ok. 1905 - Furażer, ok. 1905, olej na płótnie, 92 x 66 cm, wystawiony na aukcji (Agra Art, 2014)
  • Zdj. nr 63: Trębacz, ok. 1905 - Trębacz, ok. 1905, olej na płótnie, 45,5 x 60,5 cm, wystawiony na aukcji (Agra Art; Lichfield County Auctions, 2014)
  • Zdj. nr 64: Józef Brandt, ok. 1905 - Jadwiga Golcz (1866-1936): Portret Józefa Brandta, malarza, ok. 1905, fotografia, odbitka z negatywu szklanego, 14,3 x 10,4 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw.: DI 91193/1

Józef Brandt
Strony Strony Pełny tekst Pełny tekst

Strony Strony Pełny tekst Pełny tekst
Bolesław Szańkowski (1871/1873-1953), Portret Józefa Brandta, 1910
Bolesław Szańkowski (1871/1873-1953), Portret Józefa Brandta, 1910, olej na płótnie, 162 x 112 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. MP 961
©
Muzeum cyfrowe / http://cyfrowe.mnw.art.pl

W tych latach obrazy Brandta są równie poszukiwane i drogie. Do przełomu wieków reprezentuje go monachijska Galerie Wimmer, która większość jego dzieł sprzedaje do Stanów Zjednoczonych. Po roku 1900 artysta zmienia galerię i współpracuje z Galerie Heinemann. Handlem jego obrazów w Paryżu zajmuje się Galerie Georges Petit.[72] Od przełomu wieków Brandt (zdj. nr 64), który w minionych dwudziestu latach malował głównie na potrzeby rynku sztuki, zdaje się być tym już zmęczony. Wprawdzie nadal zajmuje się działalnością artystyczną, ale ponownie podejmuje przede wszystkim temat bitwy pod Wiedniem, jak w obrazie „Walka o sztandar turecki“[73] (ok. 1905, Muzeum Narodowe w Krakowie) czy w monumentalnym dziele „Bogurodzica“[74] (1909, Muzeum Narodowe w Wrocławiu), do których wykonuje szereg studiów zwycięskich husarzy i kozaków (zdj. nr 57-59, 62-63). W majątku Orońsko artysta żyje w dużej rodzinie, otoczony dziećmi i wnukami. W 1913 roku pogarsza się stan jego zdrowia. W chwili wybuchu I wojny światowej niemieccy żołnierze konfiskują konie, zajmują paszę i żywność oraz grabią wszystkie dzieła sztuki i przedmioty codziennego użytku. W 1915 roku rosyjscy żołnierze zmuszają go do opuszczenia Orońska; artysta wraz z rodziną przenosi się do Radomia. Brandt umiera 12 czerwca 1915 roku z powodu zapalenia płuc.

 

Axel Feuß, listopad 2017 r.

 

Literatura przedmiotu:

Adolf Rosenberg, Die Münchener Malerschule in ihrer Entwicklung seit 1871, Lipsk 1887, s. 46-48.

Friedrich Pecht, Geschichte der Münchener Kunst im neunzehnten Jahrhundert, Monachium 1888, s. 420-424 („Die Polen, Magyaren und sonstigen Ausländer“). Zbiory cyfrowe Biblioteki Uniwersyteckiej w Weimarze dostępne w Internecie na stronie: http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:gbv:wim2-g-591521 (dostęp: 21.11.2017 r.).

Janusz Derwojed, Józef Brandt, Warszawa 1969.

Münchner Maler im 19. Jahrhundert, tom I, Monachium 1981, s. 129 i nast.

Halina Ste̜pień, Artyści polscy w środowisku monachijskim. W latach 1828-1855 (Studia z historii sztuki / Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, 44), Wrocław 1990.

Hans-Peter Bühler, Jäger, Kosaken und polnische Reiter. Josef von Brandt, Alfred von Wierusz-Kowalski, Franz Roubaud und der Münchner Polenkreis, Hildesheim, Nowy Jork 1993.

Halina Ste̜pień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim. W latach 1828-1914. Materiały źródłowe (Studia z historii sztuki / Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, 47), Warszawa 1994.

Irena Olchowska-Schmidt, Józef Brandt, Kraków 1996.

J. Derwojed, Brandt, Józef, [w:] Saur Allgemeines Künstlerlexikon, tom XIII, Monachium/Lipsk 1996, s. 641.

Halina Ste̜pień, Artyści polscy w środowisku monachijskim. W latach 1856-1914 (Studia z historii sztuki / Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, 50), Warszawa 2003.

Ewa Micke-Broniarek, Józef Brandt (2004), na portalu Culture.pl (po polsku i angielsku). Dostęp w Internecie: http://culture.pl/en/artist/jozef-brandt (dostęp: 24.11.2017 r.).

Ewa Micke-Broniarek, Józef Brandt, Wrocław 2005.

Anna Bernat, Józef Brandt (1841-1915), Warszawa 2007.

Halina Stępień, Die polnische Künstlerenklave in München (1828-1914), [w:] zeitenblicke 5 (2006), nr 2. Dostęp w Internecie: http://www.zeitenblicke.de/2006/2/Stepien/index_html (dostęp: 24.11.2017 r.).

Eliza Ptaszyńska (red.), Ateny nad Izarą. Malarstwo monachijskie. Studia i szkice, Suwałki 2012.

Jednodniówka – Eintagszeitung, reedycja pod red. Zbigniewa Fałtynowicza i Elizy Ptaszyńskiej, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, Suwałki 2008, jednocześnie katalog wystawy „Signatur - anders geschrieben. Anwesenheit polnischer Künstler im Lichte von Archivalien“, Polnisches Kulturzentrum (Centrum Kultury Polskiej), Monachium 2008.

Józef Brandt (1841-1915). Między Monachium a Orońskiem, pod red. Moniki Bartoszek, katalog wystawy, Orońsko 2015.

Egzotyczna Europa. Kraj urodzenia na płótnach polskich monachijczyków, katalog wystawy, Suwałki 2015.

 

[72] Bühler 1993 (patrz: Literatura przedmiotu), s. 114.

[73] „Walka o sztandar turecki“, ok. 1909, olej na płótnie, 76 x 130 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie.

[74] „Bogurodzica“, 1909, olej na płótnie, 160 x 302 cm, Muzeum Narodowe w Wrocławiu.

Bolesław Szańkowski (1871/1873-1953), Portret Józefa Brandta, 1910, olej na płótnie, 162 x 112 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. MP 961
©
Muzeum cyfrowe / http://cyfrowe.mnw.art.pl
Pełny tekst na jednej stronie
Porta Polonica