Radziwiłł, Ferdynand Fryderyk książę
Radziwiłł, Ferdynand Fryderyk książę (Ferdinand Fürst Radziwill, Ferdinand von Radziwill), członek pierwszej izby pruskiego Landtagu w latach 1873-1918, poseł do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego w latach 1874-1918. *19.10.1834 Berlin, †28.2.1926 Rzym, prawnik, posiadacz hrabstwa. Syn księcia Bogusława Fryderyka Radziwiłła (Boguslaw Fürst Radziwill, 1809-1873). Po maturze, którą zdał w gimnazjum francuskim w Berlinie, studiował prawo i administrację (kameralistykę) na uniwersytetach w Bonn i Berlinie; następnie odbywał nieodpłatną praktykę w Sądzie Miejskim (Stadtgericht) w Berlinie oraz pracował w rejencji w Poczdamie, jako referendarz. W 1855 roku podjął jednoroczną służbę w 7 Pułku Huzarów, ostatecznie został podpułkownikiem rezerwy 1 Brandenburskiego Pułku Ułanów, w wojnie francusko-pruskiej 1870 roku został ranny, w 1879 roku został generałem-majorem kawalerii (à la suite). W 1864 roku poślubił księżniczkę Pelagię Sapieżankę (1844-1929), z którą miał pięcioro dzieci; rodzina mieszkała w Berlinie oraz w Pałacu Myśliwskim w Antoninie koło Ostrowa Wielkopolskiego (Antonin bei Ostrowo). Po śmierci ojca w roku 1873 Ferdynand objął zarząd dóbr rodzinnych w Ołyce na Litwie, Przygodzicach koło Ostrowa oraz Pałacu w Antoninie. Kilkukrotnie uzyskał mandat posła z okręgu wyborczego Odolanów-Ostrzeszów (Adelnau-Schildberg) do Koła Polskiego w Reichstagu: w styczniu 1874 roku, w styczniu 1877 roku, w październiku 1881 roku, w październiku 1884 roku, w lutym 1887 roku, w lutym 1890 roku, w czerwcu 1893 roku, w czerwcu 1898 roku, w czerwcu 1903 roku, w styczniu 1907 roku oraz w styczniu 1912 roku, zdobywając od 74,41 % do 84,69 % głosów; przez 30 lat stał na czele Koła Polskiego. Zasiadał w komisjach ds. ustawy o ustroju sądów powszechnych, przepisów prawa karnego, ustroju sądów, opłat stemplowych na terenie Rzeszy, kodeksu postępowania karnego, podatku od wyrobów tytoniowych, kodeksu karnego, ustaw o obrocie giełdowym oraz budżetu Rzeszy. W czasach Kulturkampfu, czyli „walki kulturowej“ pomiędzy władzami Cesarstwa Niemieckiego a kościołem katolickim, ostro sprzeciwiał się stanowisku kanclerza Rzeszy Otto von Bismarcka (1815-1898). Ściśle współpracował z partią Centrum, był zwolennikiem ugodowej polityki Polski wobec Cesarstwa Niemieckiego, choć żądał prawa do wolności religijnej oraz prawa do posługiwania się językiem polskim. W latach 1918-1919 był posłem do Sejmu i jego przewodniczącym-seniorem. Zdjęcie: ok. 1914 roku, domena publiczna.
Literatura przedmiotu:
Deutscher Parlaments-Almanach, 10. wydanie, Leipzig 1874, s. 236; 16. wydanie, Leipzig 1887, s. 206; Amtliches Reichstags-Handbuch, 8. Legislaturperiode [VIII kadencja], Berlin 1895, s. 234; 10. Legislaturperiode [X kadencja], Berlin 1903, s. 244 i nast.; 11. Legislaturperiode [XI kadencja], Berlin 1903, s. 296 i nast.; Reichstags-Handbuch, 12. Legislaturperiode [XII kadencja], Berlin 1907, s. 344 i nast., 488 (zdjęcie); 13. Legislaturperiode [XIII kadencja], Berlin 1912, s. 346, 486 (zdjęcie); Reichstagsprotokolle 1867-1895, Register 36, 39, 43, 46, 49, 55, 58, 62, 66, 71, 74, 87, 125, 129, 155; Reichstagsprotokolle 1895-1918, Register 150, 161, 171, 188, 204, 218, 297, 314, 314a; A. Kotowski, Zwischen Staatsräson und Vaterlandsliebe, Düsseldorf 2007, s. 25, 46, 65, 71, 77 i nast., 86 i nast., 99, 104 i nast., 125 i nast., 128, 132, 145, 147 i nast., 151, 159, 164, 170, 176, 182, 185 i nast., 189 i nast., 196.
Źródła online:
http://zhsf.gesis.org, Parlamentarierportal, BIORAB Kaiserreich online
http://www.reichstag-abgeordnetendatenbank.de/
http://www.reichstagsprotokolle.de
Internetowy Polski Słownik Biograficzny, dostęp na: http://www.ipsb.nina.gov.pl/
Pałac w Antoninie, dostęp na: http://www.palacantonin.pl/pl/historia
Axel Feuß, październik 2016 r.
Link do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Reichstagu: