W służbie dla Polski: Jacek Kowalski (1950–2019)

Jacek Kowalski (1950–2019)
Jacek Kowalski (1950–2019)

Przygoda z PRL
 

Jacek Kowalski urodził się w dniu 5 maja 1950 r. w Ostrowie Wielkopolskim w rodzinie o patriotycznych tradycjach. Jego dziadek Aleksander Dubiski (1886–1939) był oficerem Wojska Polskiego, lekarzem i zasłużonym obywatelem miasta Ostrowa Wielkopolskiego. Z chwilą wybuchu I wojny światowej Aleksander został wcielony do pruskiej armii w stopniu porucznika i otrzymał przydział służbowy do szpitala w Ostrowie Wielkopolskim. Kiedy wybuchło Powstanie Wielkopolskie pełnił funkcję komendanta szpitala. Był jednym z założycieli Republiki Ostrowskiej. Po zakończeniu walk brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej na froncie litewsko-białoruskim. Udział w kolejnej wojnie przyniósł mu awans na stopień kapitana. Z chwilą jej zakończenia wrócił do Ostrowa Wielkopolskiego. Przez cały czas kierował pracą Szpitala Powiatowego w tym mieście. W listopadzie 1939 r., po napaści Niemiec na Polskę, wraz z 27-ma przedstawicielami lokalnej elity został aresztowany a jego rodzina została wywieziono do obozu. W dniu 14 grudnia 1939 r. został rozstrzelany w Lasku Winiarskim pod Kaliszem. Spoczął w kwaterze powstańców Wielkopolskich na cmentarzu w Ostrowie Wielkopolskim.

Z kolei etos niepodległościowy podczas II wojny światowej kontynuowała matka Jacka Kowalskiego Maria Dubiska-Kowalska (1924–1998). Wojna zastała ją w stolicy, gdzie przeżyła oblężenie miasta. Była wówczas uczennicą gimnazjum. W październiku wraz z rodziną wróciła do rodzinnego Ostrowa. Po aresztowaniu jej ojca Aleksandra wraz z bliskimi została wywieziona do obozu w Skalmierzycach Nowych. W styczniu 1940 r. niemieckie władze zdecydowały o likwidacji obozu a jego więźniów przewieziono do Kielc na terenie Generalnej Gubernii. Wraz z całą rodziną zmuszona trudnymi warunkami bytowymi musiała często zmieniać miejsce zamieszkania. Z czasem wyjechała do rodziny a następnie do Starachowic, gdzie zatrzymała się dłuższy czas. Żeby uchronić się przed pracą przymusową podjęła pracę w lokalnym tartaku a następnie w zakładach Reichswerke „Hermann Göring“ na wydziale metali twardych. Szybko okazało się, że na terenie zakładu działała siatka Związku Walki Zbrojnej/Armii Krajowej (ZWZ/AK). W 1942 r. Maria zaangażowała się w działalność konspiracyjną pod pseudonimem „Maryla” w charakterze łącznika komendanta oddziału partyzanckiego por./mjr Jana Piwnika (1912–1944) ps. „Ponury”. Jej zadaniem było dostarczanie do „lasu” meldunków. W czasie konspiracji mimo wielu niebezpieczeństw udało się jej przemycić wiele wiadomości w tym całe archiwum komendanta „Ponurego”. Po zakończeniu II wojny światowej przez wiele powojennych lat skrywała swoje zaangażowanie w działalność konspiracyjną. Jej historię i zaangażowanie opisał w latach 60-tych Cezary Chlebowski w publikacji pt. „Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie”. Gdy na świat przyszły jej dzieci główny nacisk kładła na patriotyczne wychowanie w duchu niepodległościowym.

W rodzinnej miejscowości Jacek Kowalski ukończył szkołę podstawową nr 4 i III Liceum Ogólnokształcące. W 1968 r. zdał egzamin dojrzałości. Jego zainteresowania koncentrowały się wokół handlu morskiego, dlatego wyjechał do Sopotu, gdzie zdał egzamin do Wyższej Szkoły Ekonomicznej (dawna Wyższa Szkoła Handlu Morskiego) ale w początkowym okresie nie został przyjęty w mury uczelni. „Zdałem egzamin wstępny, ale brakowało mu punktów, bo nie miałem punktów za pochodzenie i nie zostałem przyjęty” – wspominał autorowi. W związku z negatywnym wynikiem przystąpił do egzaminu na Uniwersytet w Toruniu, ale okazało się, że jednak został przyjęty na studia w Wydziale Morskim – Wydziału Handlu Zagranicznego Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie, gdzie ostatecznie studiował w latach 1968–1971. Nic nie przepowiadało, że jego życie zostanie wplecione w wir następujących po sobie wydarzeń. W grudniu 1970 r. przebywał z przyjaciółmi w Kołobrzegu. Wraz z kolegami 13 grudnia wrócił do Sopotu. „Nie wiedziałem, że była jakaś podwyżka cen. W Sopocie dowiedzieliśmy się, że robotnicy wyszli na ulicę i strajkują” – wspominał autorowi. 

Czysta ciekawość sprawiła, że wspólnie z kolegą pojechał do Gdańska, gdzie był świadkiem ewakuacji Komitetu Wojewódzkiego PZPR i działalności wojska oraz Milicji Obywatelskiej (MO). Pod wpływem wydarzeń wrócił do Sopotu. Następnego dnia 15 grudnia wraz z Bogdanem Gronowiczem przyjechał do Gdyni. W okolicach Gdynia – Wzgórze Nowotki spotkali patrol MO. Po wylegitymowaniu obydwoje zostali zatrzymani i wywiezieni w nieznanym kierunku. Po dwóch dniach pobytu w odosobnieniu dowiedzieli się, że przebywali na terenie obozu w Wejherowie, gdzie umieszczano strajkujących robotników. W dniu 09 stycznia 1971 r. z kolegą opuścili obóz. Jacek Kowalski wrócił do Ostrowa. W międzyczasie milicja poinformowała rodzinę, że brał udział w rozruchach na Wybrzeżu. W związku z dość przypadkowym zatrzymaniem i umieszczeniem w obozie doświadczył pierwszych represji ze strony władz PRL. Po powrocie na studia dowiedział się, że nie zaliczył żadnego egzaminu w sesji zimowej. We wspomnieniach pisał: „Podczas sesji egzaminacyjnej nie zdałem żadnego egzaminu. Przypuszczałem nawet, dlaczego. W moim przekonaniu utwierdziła mnie podczas egzaminu z języka niemieckiego pani profesor Rita Ras, która oświadczyła, że musi mi postawić ocenę niedostateczną, mimo, że byłem najlepszy na roku”.[1]

 

[1] J. Kowalski, Na straży tradycji [w:] Wygnańcze szlaki. Relacje uchodźców i emigrantów z Polski do Niemiec, oprac. A. Dyrko, Warszawa 2007, s. 87.

Mediateka
  • Jacek Kowalski

    1950–2019
  • Dachau 1978 r.

    Od lewej: Jacek Kowalski, nn. (prawdopodobnie Służba Bezpieczeństwa PRL), ambasador PRL w Bonn Andrzej Chyliński (syn Bolesława Bieruta), ks. Kard. Stefan Wyszyński
  • Londyn, lata 70-te

    Jacek Kowalski podczas rozmowy z premierem rządu RP na uchodźstwie Kazimierzem Sabbatem
  • Monachium, ok. 1978–1979 r.

    Od prawej: Wincenty Broniwój-Orliński, Tadeusz Folek, Mirosław Wiśniewski, Jacek Kowalski, Tadeusz Podgórski
  • Port Lotniczy Londyn Heathrow, lata 80-te

    Od lewej: dr Ludwik Frendl i Jacek Kowalski
  • Hamburg, 1987 r.

    Od lewej: Lidia Ciołkosz, minister Rządu RP Zbigniew Scholtz, Jacek Kowalski
  • Posiedzenie Oddziału Rady Narodowej w RFN, Monachium, 1987 r.

    Przy stole prezydialnym siedzą od lewej: Wincenty Broniwój-Orliński, Tadeusz Nowakowski, Zakrzewski, Jacek Kowalski, Tadeusz Folek, Bogdan Żurek, nn
  • Spotkanie z prezydentem RP na uchodźstwie Kazimierzem Sabbatem, Monachium 1988 r.

    W środku od prawej: Wincenty Broniwój-Orliński, prezydent Kazimierz Sabbat, Lidia Ciołkosz. Pierwszy od lewej: Stanisław Mikiciuk, Jacek Kowalski, nn, nn
  • Pochód pierwszomajowy, Monachium, ok. 1987 r.

    Od prawej: Zbigniew Dziakoński vel Kowalczyk, nn, Jacek Kowalski
  • W Konsulacie Generalnym RP w Hamburgu, wczeszne lata 90.

    Od prawej: Prezydent RP Lech Wałęsa, Jacek Kowalski, konsul Marek Rzeszotarski
  • Od prawej: inż. Jerzy Arłamowski, Jacek Kowalski, nn, Arkadiusz Kulaszewski, pierwszy z lewej: Bogdan Żurek

    brak daty
  • Wręczenie Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski dr. Ludwikowi Frendlowi

    Od prawej stoi: Jerzy Arłamowski i Jacek Kowalski. Od prawej siedzi: dr Ludwik Frendl i jego żona, brak daty
  • Monachium, ok. 2003 r.

    Włodzimierz Sznarbachowski i Jacek Kowalski
  • Jacek Kowalski przy grobie płk. Wincentego Broniwój-Orlińskiego

    Na Starym Cmentarzu w Ostrowie Wielkopolskim, 2017 r.
  • Spotkanie Klubu Mieroszewskiego, Monachium 1990 r.

    Od lewej: Bogdan Żurek, Włodzimierz Sznarbachowski, Jacek Kowalski
  • Ceremonia pogrzebowa (kremacja) Lidii Ciołkosz, Londyn 2002 r.

    W tle stoi Jacek Kowalski
  • Posiedzenie Komitetu Głównego PPS, Monachium 1989 r.

    Przemawia Jacek Kowalski. Pierwszy z prawej: Bogdan Żurek
  • Posiedzenie Międzynarodówki Socjalistycznej, Kair 1990 r.

    Od prawej: Jacek Kowalski, Stanisław Wąsik
  • Posiedzenie Rady Naczelnej PPS w Witten, 08.–09.09.1990 r.

    Na pierwszym planie: Lidia Ciołkosz, Jacek Kowalski, Bogdan Żurek
  • Wizyta w Chicago

    Drugi od lewej: Jacek Kowalski, Julian Sak
  • Członki PPS podczas zjazdu scaleniowego w Bernried, 1987 r.

    Widoczni na fotografii m.in.: Lidia Ciołkosz, Jacek Kowalski, Aleksander Menhard, Włodzimierz Sznarbachowski, Bogdan Żurek
  • Zjazd scaleniowy PPS, 21.–22.11.1987 r.

    Przemawia Stanisław Wąsik a w tle stoi Jacek Kowalski
  • Przed wejściem do „Zamku” w Londynie, 43 Eaton Place, lata 80.

    Od lewej stoją: Kazimierz Sławiński, nn, Włodzimierz Sznarbachowski, Jacek Kowalski
  • Podczas posiedzenia Komitetu Głównego PPS, lata 80.

    Przemawia Jacek Kowalski. Pierwszy z prawej: Ryszard Moździerz
  • Odczyt Jacka Kowalskiego podczas posiedzenia Centralnego Komitetu Wykonawczego lub Rady Naczelnej PPS

    Instytut Polski i Muzeum im. gen. W. Sikorskiego w Londynie
  • Posiedzenie Centralnego Komitetu Wykonawczego lub Rady Naczelnej PPS

    Instytut Polski i Muzeum im. gen. W. Sikorskiego w Londynie. Pierwszy z prawej: Tadeusz Podgórski, trzeci z lewej: Jacek Kowalski
  • Przed wejściem do „Zamku”, Londyn

    Jacek Kowalski i Tadeusz Podgórski
  • Legitymacja członkowska ZPU Jacka Kowalskiego

    Augsburg 1977 r.
  • Okładka czasopisma „Rodak” IV Okręgu ZPU

    Wydanie nr 1, październik 1973 r.
  • Msza żałobna za Jacka Kowalskiego

    W Ostrowie Wielkopolskim w dniu 04 maja 2019 r.