Krystyna Wituska (1920–1944)

W chwili, gdy Zbigniew Walc umierał w płomieniach, Krystyna Wituska nie żyła już od blisko roku. 26 czerwca 1944 roku w więzieniu „Roter Ochse“ w Halle/Saale wykonano na niej wyrok śmierci przez ścięcie gilotyną. Przed śmiercią Wituska napisała do rodziców list pożegnalny, w którym wspomina m.in. przyjazną jej strażniczkę Helgę Grimpe: „Ukochani Rodzice! Ten list dostaniecie po mojej śmierci. Przyśle go Wam osoba, której winne jesteśmy niezmierną wdzięczność (Helga Grimpe). Była nam tutaj i przyjaciółką i opiekunką. Narażając siebie, starała się ulżyć, jak mogła naszej ciężkiej doli, dzieliła się z nami wszystkim, co miała, zupełnie bezinteresownie. (…) Pisząc ten list, nie wiem jeszcze nic naturalnie o wyniku mojego podania o ułaskawienie, ale wierzcie mi, że na śmierć jestem zupełnie przygotowana i nie robię sobie żadnych niepotrzebnych nadziei. Te kilkanaście miesięcy rozstania pogłębiły bardzo moje do Was uczucie, więc żal mi będzie odchodzić i zostawiać Was w takim smutku. Jednak wierzcie, że potrafię iść na śmierć z podniesioną głową, bez strachu. To mój ostatni obowiązek względem Was i Kraju. Więzienie było mi dobrą, czasem ciężką szkołą życia, ale były w nim takie radosne, słoneczne dni. (…) Giniemy w przeddzień zwycięstwa ze świadomością, że nie walczyliśmy na próżno przeciw niesprawiedliwości i przemocy. Nie rozpaczajcie, kochani Rodzice, bądź dzielna, Mamusieńko. Pomyśl, że zawsze na Ciebie patrzę i że boli mnie każda Twoja łza. Uśmiecham się do Ciebie wtedy, gdy Ty się uśmiechasz. Niech Bóg Was wynagrodzi za miłość i opiekę, jaką mnie otaczaliście! Żegnam Was, Kochani Rodzice, i Ciebie, Halinko. Wasza Tina.“[2]

Ciało Krystyny Wituskiej przekazano Instytutowi Anatomii Uniwersytetu w Halle. W 2014 roku na cmentarzu Gertraudenfriedhof w Halle, w miejscu anonimowego pochówku Polki i 60 innych ofiar nazizmu, stanęła pamiątkowa stela z tablicą i wizerunkiem Krystyny Wituskiej. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie list ocalałej współosadzonej, Marii Kacprzyk, która w 2003 roku napisała na adres więzienia „Roter Ochse“, będącego dziś miejscem pamięci, w nadziei uzyskania informacji na temat zgładzonej tu dawnej przyjaciółki. Jej list rozpoczął wieloletnie badania historyka z „Roter Ochse“ Larsa Skowronskiego i publicystki Simone Trieder zakończone wieloma publikacjami, w tym wydaniem dwóch książek poświęconych Krystynie Wituskiej i innym polskim więźniarkom, a także Zbigniewowi Walcowi. Wspomnienia Marii Kacprzyk i innych ocalałych kobiet z nazistowskiego więzienia umożliwiły godne upamiętnienie Wituskiej i pozostałych straconych przez hitlerowski reżim poprzez ustawienie na Gertraudenfriedhof symbolicznej steli. 18 marca 2010 roku Krystyna Wituska została odznaczona pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za „wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczpospolitej Polskiej“.

Monika Stefanek, luty 2021

Bibliografia:

• S. Trieder, L. Skowronski, Zelle Nr. 18. Eine Geschichte von Mut und Freundschaft. Bundeszentrale für politische Bildung, Bonn 2014.
• S. Trieder, Nik und Tina. Gefährliche Briefe 1938-1944. Mitteldeutscher Verlag, Halle (Saale) 2018.

• A. Morawska, Wybór listów Krystyny Wituskiej, Miesięcznik Znak, Kraków 1969 nr 9.
• P. Bukalska, Śmierć w Berlinie. Tygodnik Powszechny, 19.04.2011