Mariaże między polskimi i niemieckimi rodami dynastycznymi Piastowie: Regelinda - rok 1002

Herman i Regelinda oraz Ekkehard II i jego żona Uta von Ballenstedt przeszli do historii jako jedne z osób, którym zawdzięcza się ufundowanie kościoła - pierwszej wczesnoromańskiej katedry w Naumburgu; poświęcone im posągi, dziś znajdujące się w części katedry wybudowanej w połowie XIII wieku [chór zachodni - przyp. tłum.], przyniosły im światową sławę (zdjęcie tytułowe). Wśród dwunastu naturalnej wielkości figur fundatorów - dzieł anonimowego rzeźbiarza zwanego Mistrzem Naumburskim wykonanych z piaskowca - jest para rzeźb stojących przy północnej ścianie chóru. Przedstawia ona Ekkeharda II (na co wskazuje inskrypcja o treści ECHARDUS MARCHIO) oraz jego żonę Utę. Naprzeciwko, przy ścianie południowej, znajdują się posągi dwóch kolejnych postaci, które z uwagi na kontekst historyczny uważa się za wizerunki Hermana (starszego brata Ekkeharda) i jego żony Regelindy, tym bardziej że w zachowanym dokumencie z 1249 roku biskup Dietrich apelując o datki na budowę katedry, wskazuje pierwszych fundatorów i fundatorki kościoła, czyli Ekkeharda i Utę oraz Hermana i Regelindę, potocznie określaną jako „śmiejąca się Polka” (fragment posągu poniżej). Tę uznawaną do dziś interpretację rzeźb wprowadził niemiecki historyk sztuki August Schmarsow w 1892 roku, pisząc, że właśnie ten „wesoły uśmiech, ba, nawet śmiech” Regelindy kojarzy się z od dawien dawna przyjętym przekazem o „śmiejącej się pannie młodej”. Przy czym wcale nie chodzi tu o jakąś „nutę frywolności w domu Bożym […], lecz o wyraz głębokiego zaangażowania w połączeniu z łaskawym, miłosiernym usposobieniem”[4]. Materiały zawierające komentarze dotyczące „uśmiechu Regelindy” sięgają po rok 1815. Temat ten skłaniał i nadal skłania niemalże wszystkich naukowców do „próby interpretacji, do krytycznej lub pozytywnej analizy”[5].

Axel Feuß, lipiec 2021 r.

Bibliografia:

Althoff, Gerd, Otto III., Darmstadt 2005.

Balzer, Owald, Genealogia Piastów, 2. nakład, Kraków 2005.

Barkowski, Robert F., Die Piasten und die Anfänge des polnischen Staates, Berlin 2018.

Fried, Johannes, Otto III. und Boleslaw Chrobry. Das Widmungsbild des Aachener Evangeliars, der „Akt von Gnesen“ und das frühe polnische und ungarische Königtum, 2. nakład, Stuttgart 2001.

Görich, Knut, Eine Wende im Osten. Heinrich II. und Boleslaw Chrobry, [w:] Otto III. – Heinrich II.: eine Wende?, red. Bernd Schneidmüller i Stefan Weinfurter, 2. nakład, Stuttgart 2000, s. 95-167.

Jasiński, Kazimierz, Powiązania genealogiczne Piastów (małżeństwa piastowskie), [w:] Piastowie w dziejach Polski, red. Roman Heck, Wrocław 1975, s. 135-148.

Jasiński, Kazimierz, Rodowód pierwszych Piastów, 2. nakład, Poznań 2004, s. 109-113.

Kersken, Norbert, Heiratsbeziehungen der Piasten zum römisch-deutschen Reich, [w:] Fernhändler, Dynasten, Kleriker. Die piastische Herrschaft in kontinentalen Beziehungsgeflechten vom 10. bis zum frühen 13. Jahrhundert, red. Dariusz Adamczyk i Norbert Kersken, Wiesbaden 2015, s. 81 i nast., 89, 97, 102 i nast.

Kersken, Norbert i Przemysław Wiszewski, Neue Nachbarn in der Mitte Europas. Polen und das Reich im Mittelalter, seria: „WBG Deutsch-Polnische Geschichte”, t. 1, Darmstadt 2020.

Lübke, Christian, Zwischen Polen und dem Reich. Elbslawen und Gentilreligion, [w:] Polen und Deutschland vor 1000 Jahren. Die Berliner Tagung über den „Akt von Gnesen“, red. Michael Borgolte, Berlin 2002, s. 91-110.

Ludat, Herbert, An Elbe und Oder. Skizzen zur Politik des Ottonenreiches und der slavischen Mächte in Mitteleuropa, Köln 1971.

Mühle, Eduard, Die Piasten. Polen im Mittelalter, München 2011, s. 20-30.

Röckelein, Hedwig, Heiraten, ein Instrument hochmittelalterlicher Politik, [w:] Der Hoftag in Quedlinburg 973. Von den historischen Wurzeln zum Neuen Europa, red. Andreas Ranft, Berlin 2006, s. 99-136.