Strony Pełny tekst

„Obóz Polaków“ w miejscowości Lahde nad Wezerą

Od momentu przekroczenia Renu przez 21. Grupę Armii aliantów pod koniec marca 1945 roku, tuż za nacierającymi wojskami lądowymi postępowały szeregi tak zwanych „Military Government Detachments“ (oddziały Zarządu Wojskowego), które podczas zajmowania północno-zachodnich Niemiec natychmiast przejmowały nieograniczoną władzę na wszystkich szczeblach administracji, od powiatów wzwyż. Do głównych zadań tych oddziałów należało: „Przywrócenie oraz zachowanie prawa i porządku, nadzór i opieka nad „Displaced Persons“, ochrona mienia będącego własnością aliantów, uwięzienie zbrodniarzy wojennych, wykorzenienie ideologii nazistowskiej oraz zorganizowanie i uruchomienie zaufanej administracji niemieckiej“. (SHAEF, Handbook for Military Government in Germany, prior to defeat or surrender, December 1944).

„DPAC Lahde“, obóz „Lahde“, miejscowość Lahde. Dwaj DP-isi pozują do pamiątkowego zdjęcia przed „Hotel Tonne“ (na drugim planie). Na początku znajdowała się tu główna kwatera 65. i 129. zespołu organizacji UNRRA.

Prawa do zdj.: Russell Panczenko

Latem 1945 roku można przewidzieć, że od października sytuacja aprowizacyjna DP-isów i ludności niemieckiej ulegnie dramatycznemu pogorszeniu. W związku z tym, od czerwca 1945 roku, niemieccy jeńcy wojenni zwalniani są z brytyjskich aresztów, w celu zapewnienia siły roboczej do zbliżających się żniw oraz do pracy w kopalniach, wznawiających wydobycie węgla w Zagłębiu Ruhry. Z tego powodu następuje likwidacja obozów dla DP-isów w Zagłębiu Ruhry, a ich mieszkańcy są przenoszeni do innych obozów na terenie Westfalii.

W sierpniu 1945 roku na terenie okręgu urzędowego Lahde wybucha epidemia tyfusu, którą pokonano dopiero kilka tygodni później; jej konsekwencją było między innymi wprowadzenie surowych kontroli warunków higienicznych w „DPAC Lahde“. Nagły brak materiałów opałowych podczas surowej zimy 1945/1946 prowadzi w „DPAC Lahde“ do rozbiórek budynków mieszkalnych i gospodarstw, podczas których zbędne elementy drewniane, jak meble, schody czy krokwie, wykorzystywane są do ogrzewania pomieszczeń i przyrządzania posiłków. W wyniku korzystania z improwizowanych palenisk i elektrycznych kuchenek, niektóre gospodarstwa ulegają spaleniu aż po fundamenty.

Pierwotnie władze wojskowe zamierzały przekazać ostatnie obozy dla DP-isów pod zarząd organizacji UNRRA do końca 1946 roku. W sierpniu 1946 roku, w brytyjskiej strefie okupacyjnej, UNRRA zarządza już 127 obozami. Jednak ostatecznie sytuacja rozwija się w przeciwnym kierunku. Po utworzeniu „UNRRA Area Teams“, ponoszących odpowiedzialność za kilka obozów dla cudzoziemców, odpowiedzialność za obozy dla DP-isów zostaje początkowo formalnie przekazana władzom wojskowym. Pod koniec czerwca 1947 roku następuje rozwiązanie organizacji UNRRA. Jej zadania ma przejąć Międzynarodowa Organizacja Uchodźców (International Refugee Organization, w skrócie IRO). Od lipca 1947 roku władze wojskowe w zachodnich strefach okupacyjnych przekazują odpowiedzialność za obozy dla DP-isów nowo powołanym „IRO Area Teams“. Następnie państwa Wspólnoty Narodów, które DP-isi preferują jako cel swojej emigracji, wprowadzają złagodzone zasady wjazdu na ich terytorium w celu realizacji przesiedlenia (Resettlement) tych DP-isów, którzy nie wyrażają zgody na repatriację lub nie spełniają jej warunków. Część z nich pozostaje i osiedla się w Niemieckiej Republice Federalnej. Sytuacja w obozach dla DP-isów ulega odprężeniu wraz ze spadkiem liczby osób w nich przebywających.

Wraz z likwidacją obozu w miejscowości Päpinghausen wiosną 1948 roku rozpoczyna się proces likwidacji „DPAC Lahde“, który kończy się w chwili jego rozwiązania, we wrześniu 1949 roku. Miejscowa ludność wraca do swoich miejscowości. Natychmiast zaczyna się ich odbudowa.

Hermann Kleinebenne, marzec 2016 r.

Źródła:

The National Archives w Londynie, dokumenty w zbiorach brytyjskiego Foreign Office oraz War Office

Kommunalarchiv Stadt Petershagen (Archiwum Miasta Petershagen), dokumenty okręgu urzędowego Lahde dotyczące obozu dla cudzoziemców w miejscowości Lahde („Ausländerlager Lahde“)

Archiwum Kevina Irli

Archiwum Russella Panczenki

Archiwum Anny Young