Kramsztyk, Roman

Portret poety Jana Lechonia, wersja III, po 1920 r., olej na płótnie, 97 x 70,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. MPW 823
Portret poety Jana Lechonia, wersja III, po 1920 r., olej na płótnie, 97 x 70,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. MPW 823

Kramsztyk, Roman, polski malarz, rysownik i grafik, członek „szkoły monachijskiej“. W latach 1904-1908 student Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (Akademie der Bildenden Künste München). Następnie przebywał krótko w Berlinie. W latach 1922-1923 ponownie tworzył w Berlinie. *18.08.1885 Warszawa, †06.08.1942 zastrzelony w getcie warszawskim. Syn pediatry Juliana Kramsztyka (1851-1925), wnuk rabina Izaaka Kramsztyka (1814-1889). Pobierał prywatne lekcje malarstwa i rysunku u Zofii Stankiewicz (1862-1955), Miłosza Kotarbińskiego (1854-1944) i Adolfa Edwarda Hersteina (1869-1932, członek "szkoły monachijskiej") w Warszawie. W latach 1903-1904 studiował przez jeden semestr na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie u Józefa Mehoffera (1869-1946). Dnia 4 maja 1904 roku wstąpił do Klasy Rysunku Johanna Caspara Hertericha (1843-1905) na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium. Następnie przebywał tymczasowo w Berlinie, gdzie prawdopodobnie miał kontakt z Hersteinem. Lata 1909-1914 spędził w Paryżu; podejmował wyjazdy studyjne do Bretanii; był członkiem polskich stowarzyszeń artystycznych i literackich. W latach 1914-1915, wraz z malarzem Eugeniuszem Żakiem (1884-1926, student monachijskiej szkoły Antona Ažbego w 1903 roku), przebywał kilka miesięcy na południu Francji i w Szwajcarii. W 1915 roku powrócił do Polski. W roku 1917 roku wziął udział w pierwszej wystawie polskich ekspresjonistów w Krakowie. W 1918 wraz z Żakiem i Tadeuszem Pruszkowskim (1888-1942) był założycielem Nowej Grupy. W 1922 i 1923 roku przebywał razem z Żakiem w Berlinie, gdzie ponownie doskonalił swe umiejętności malarskie u Hersteina i spotkał między innymi Marca Chagalla. W 1922 roku był współzałożycielem Stowarzyszenie Artystów Polskich „Rytm“, zrzeszającego początkowo tylko artystów krakowskich. W 1924 roku osiadł w Paryżu, utrzymując kontakty z mieszkającymi tam Polakami i międzynarodową sceną artystyczną. Corocznie podróżował do Warszawy, gdzie prowadził również pracownię artystyczną. W chwili wybuchu II wojny światowej przebywał w Warszawie. W listopadzie 1940 roku został internowany i trafił do warszawskiego getta; mimo namów przyjaciół, nie zdecydował się uciec z getta. Zginął zastrzelony przez Niemców podczas likwidacji getta. – Od 1910 Kramsztyk w swoich martwych naturach i pejzażach, głównie z południowej Francji i Hiszpanii, w kompozycji, kolorze i użyciu światła ulega wpływowi Paula Cézanneʻa (1839-1906) i przejawia pierwsze wpływy kubizmu. W 1918 roku zaczyna tworzyć kompozycje figuratywne, akty i portrety, które nawiązują do renesansu, manieryzmu i baroku, choć ich wykonanie nosi powściągliwy wpływ ekspresjonizmu. Muzycy i koncerty stają się powracającym motywem jego prac – podobnie jak u jego rówieśnika, wiedeńskiego malarza Maxa Oppenheimera (1885-1954), na którym być może się wzorował. Pod koniec lat dwudziestych używał cieplejszych, harmonijnych odcieni. Jego pejzaże emanują teraz wewnętrznym blaskiem i połyskującymi refleksami świetlnymi. Przede wszystkim jednak pozostawił po sobie liczne portrety przedstawicieli elity kulturalnej, ale i naukowców, wojskowych i polityków swoich czasów (takich jak: Moise Kisling, 1913, Artur Rubinstein, 1914, Ludwik Hirszfeld, 1923, aktorka Maria Strońska, 1920/1921, Marcel Sauvage, 1926/1927). Sporadycznie dokonuje on generalizacji typów ludzkich, dodając alegoryczne i metaforyczne atrybuty i rekwizyty oraz uogólniające tytuły (patrz obraz tytułowy). W grafice tworzy drzeworyty i litografie z portretami i aktami. Z okresu pobytu w getcie zachowały się rysunki typów ludzkich i warunków życia. Jego prace znajdują się między innymi w Muzeach Narodowych w Kielcach, Krakowie, Poznaniu, Szczecinie i Warszawie, w Muzeum Sztuki w Łodzi, w muzeach w Bytomiu, Częstochowie, Katowicach, Lublinie, Słupsku oraz w warszawskich muzeach, instytutach i zbiorach, w muzeum sztuki Mishkan Le’Omanut w Ein Harod, w Muzeum Izraela w Jerozolimie i w Muzeum Sztuki w Tel Awiwie, w Muzeum Puszkina w Moskwie, w nowojorskim Polskim Instytucie Naukowym w Ameryce, w Musée d’art et d’histoire du Judaïsme (Muzeum Sztuki i Historii Judaizmu) w Paryżu a także w Moderna Museet (Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Współczesnej) w Sztokholmie.

Mediathek Sorted

Mediateka
  • Portret poety Jana Lechonia, wersja III, po 1920 r., olej na płótnie, 97 x 70,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. MPW 823

    Portret poety Jana Lechonia, wersja III, po 1920 r., olej na płótnie, 97 x 70,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. MPW 823