Markowicz, Artur
Markowicz, Artur, polsko-żydowski malarz i rysownik, członek „szkoły monachijskiej”. W latach 1896-1901 studiował na monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych (Akademie der Bildenden Künste München. *03.03.1873 Podgórze koło Krakowa (obecnie dzielnica Krakowa), †23.10.1934 Kraków. Według wpisu w monachijskiej księdze immatrykulacyjnej był synem właściciela kolektury. Po maturze rozpoczął w Krakowie studia techniczne, które po krótkim czasie porzucił. W latach 1886-1895 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza (1828-1900), Leopolda Löfflera (1827-1898), Jana Matejki (1838-1893) i Floriana Cynka (1838-1912; obaj ostatni byli członkami „szkoły monachijskiej”). Dnia 29.04.1895 roku wstąpił do Klasy Malarstwa pejzażysty i malarza scen rodzajowych Otto Seitza (1846-1912) na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium. Studia kontynuował u symbolisty i ekspresjonisty Franza von Stucka (1863-1928). W 1897 roku, przygotowując do publikacji jedno studium portretowe, uczestniczył w wydaniu jednorazowego czasopisma polskiej kolonii artystycznej w Monachium zatytułowanego „Jednodniówka”. W latach 1900-1903 przebywał w Paryżu, gdzie kształcił się w École des Beaux-Arts a jego nauczycielem był Jean-Leon Gerôme (1824-1904). W tym czasie jego prace były prezentowane na wystawach stowarzyszenia Société des artistes français oraz w Salonie Jesiennym. W 1904 roku powrócił do Krakowa. W budynku żydowskiego przytułku dla starców na Kazimierzu otworzył swoją pracownię, w której tworzył portrety jego mieszkańców, a także rysunki oraz obrazy przedstawiające sceny rodzajowe z życia społeczności żydowskiej na Kazimierzu. Przyjaźnił się z polskimi artystami żydowskiego pochodzenia jak Samuel Hirszenberg (1865-1908), Henryk Glicenstein (1870-1942, członkowie „szkoły monachijskiej”) oraz Lilien Mosze Efraim (1874-1925). W latach 1907-1908 odbył podróż do Jerozolimy, w 1910 do Włoch, z kolei w 1911 i 1912 roku a także w latach 20. bywał w Belgii oraz w Holandii, gdzie mieszkał jego brat. W Krakowie był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych oraz Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”; a w Warszawie należał do Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. W 1930 roku został honorowym prezesem Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych. Z okresu po powrocie do Krakowa w 1904 roku pochodzą najsłynniejsze prace artysty przedstawiające sceny z życia krakowskich Żydów. Są wśród nich kompozycje grupowe na tle synagog, portrety starców z przytułku oraz bardziej kameralne sceny rodzajowe we wnętrzach z postaciami podczas modlitwy, dyskusji, lektury pism naukowych czy gry w szachy. Poza tym utrwalił w swoich pracach widoki i nastroje krakowskiego Kazimierza, pejzaże oraz krajobrazy miejscowości odwiedzanych podczas swoich licznych podróży, a także wnętrza mieszczańskich domów; malował także portrety. Jego rysunki z okresu I wojny światowej ukazują zniszczenia wojenne w miastach i miasteczkach wschodniej Galicji. Rysunki i obrazy Markowicza to w przeważającej mierze pastele na papierze lub tekturze, aczkolwiek pozostawił po sobie również kilka obrazów olejnych. Jego własny, autonomiczny styl oscylujący między naiwnością a zredukowaną formą, kompozycją płaszczyznową i niezbyt mocną kolorystyką zdradza wprawdzie wpływy niemieckiej secesji (tzw. „Jugendstil”) i symbolizmu, jednak brak nim nawiązania do stylu któregokolwiek z jego krakowskich czy monachijskich nauczycieli. Jego prace znajdują się w Muzeach Narodowych w Warszawie, Gdańsku i Krakowie, w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie, w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa i Muzeum Stara Synagoga w Krakowie oraz w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, a także w Izraelu – w Mishkan Museum of Art w Ein Harod oraz w Tel Aviv Museum of Art.
Wystawy:
Warszawa: Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych / Kraków i Lwów (obecnie Lwiw): Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych / Łódź, Tarnopol, Katowice / 1903 Berlin / 1909 Monachium / 1911 Antwerpia / 1911, 1913, 1915 Wiedeń / 1914 Merano.
Literatura:
Österreichisches Biographisches Lexikon 1815-1950, Tom VI, zeszyt 27, 1974, s. 100; Jacob Gildor, Artur Markowicz 1872-1934. Zeichnungen, katalog wystawy, Jüdisches Kulturmuseum Augsburg-Schwaben (Muzeum Kultury Żydowskiej w Augsburgu), San Rafael 1992; Artur Markowicz 1872-1934. Wystawa monograficzna, katalog prac istniejących i zaginionych, katalog wystawy w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa, Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 1994; Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 20, 53; Alina Cała i inni, Historia i kultura Żydów polskich. Słownik, Warszawa 2000; Jednodniówka – Eintagszeitung, reedycja pod red. Zbigniewa Fałtynowicza i Elizy Ptaszyńskiej, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, Suwałki 2008, jednocześnie katalog wystawy „Signatur - anders geschrieben. Anwesenheit polnischer Künstler im Lichte von Archivalien”, Polnisches Kulturzentrum (Centrum Kultury Polskiej), München 2008, s. XX, reprint s. 29.
Źródła online:
Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 3, 01392 Arthur Markowicz. Dostęp w Internecie: https://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1884-1920/jahr_1895/matrikel-01392
1 praca artysty ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie na portalu Muzeum Cyfrowe. Dostęp w Internecie: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/results?q=Markowicz%2C+Artur&action=SimpleSearchAction&mdirids=1&type=-2
6 prac artysty w zbiorach Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie. Dostęp w Internecie: http://www.jhi.pl/blog/2012-10-02-malarstwo-artura-markowicza,
Biografia artysty na portalu Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie. Dostęp w Internecie: http://www.jhi.pl/psj/Markowicz_Artur
Liczne prace artysty, [w:] Centralna Baza Judaików. Dostęp w Internecie: http://judaika.polin.pl/dmuseion/results?q=Artur+Markowicz+&action=SimpleSearchAction&mdirids=&type=-2
Współczesne pocztówki według prac Artura Markowicza ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie na portalu polona.pl. Dostęp w Internecie: https://polona.pl/search/?query=Markowicz,_Artur&filters=public:1
Biografia artysty na portalu Wirtualny Sztetl. Dostęp w Internecie: https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/4939-markowicz-artur
Biografia artysty na portalu Culture.pl. Dostęp w Internecie: https://culture.pl/pl/tworca/artur-markowicz
Biografia artysty na portalu koneser.kraków.pl. Dostęp w Internecie: http://koneser.krakow.pl/biografie/175-artur-markowicz
Liczne prace artysty na portalu europeana.eu. Dostęp w Internecie: https://www.europeana.eu/portal/en/search?q=Artur+Markowicz
Liczne prace artysty na portalu artyzm.com. Dostęp w Internecie: http://artyzm.com/e_artysta.php?id=1289&page=1
Liczne prace artysty na portalu Domu Aukcyjnego Agra Art, Warszawa. Dostęp w Internecie: http://www.agraart.pl/htdocs/english/new/gallery.php?off=0&curr=PLN&sch=1&ord=cu&s=1&gal=1&id_malarza=173&int
3 prace artysty na portalu Domu Aukcyjnego Desa Unicum, Warszawa. Dostęp w Internecie: https://desa.pl/pl/authors/814/artur-markowicz
Liczne, wystawione na aukcji prace artysty na portalu invaluable.com. Dostęp w Internecie: https://www.invaluable.com/artist/markowicz-arthur-myfe5xzwsm/sold-at-auction-prices/
Liczne, wystawione na aukcji prace artysty na portalu arcadja.com. Dostęp w Internecie: http://www.arcadja.com/auctions/de/markowicz_artur/kunstler/18877/
Liczne, wystawione na aukcji prace artysty na portalu onebid.pl. Dostęp w Internecie: https://onebid.pl/de/artist/Artur-Markowicz
Liczne, wystawione na aukcji prace artysty na portalu artnet.com. Dostęp w Internecie:
http://www.artnet.com/artists/artur-markowicz/
(dostęp do źródeł online: 28.06.2018 r.)
Axel Feuß, sierpień 2018 r.
