Pilichowski, Leopold
Pilichowski, Leopold (Lejb), polski malarz pochodzenia żydowskiego, członek „szkoły monachijskiej”. W latach 1887-1888 student prywatnej szkoły malarstwa Simona Hollósy’ego w Monachium i monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych (Akademie der Bildenden Künste). *23.03.1869 Piła (województwo łódzkie), †28.07.1933 Londyn. Syn rolnika (zawód ojca według księgi immatrykulacyjnej ASP w Monachium: kupiec z Łodzi). Mąż malarki Leny Pillico (Pilichowskiej z domu Goldman; 1884-1947), ojciec architekta Viviena Pilleya (1907-1982). Od około 1886 roku, dzięki wsparciu finansowemu spokrewnionego z nim malarza Samuela Hirszenberga (1865-1908, członek „szkoły monachijskiej”) oraz pisarza Dawida Fryszmana (1865-1922), kształcił się w warszawskiej Klasie Rysunkowej pod kierunkiem Wojciecha Gersona (1831-1901). W 1887 roku udał się do Monachium, gdzie uczył się w prywatnej szkole malarstwa Simona Hollósy’ego do 1888 roku. Dnia 18.04.1888 roku rozpoczął naukę w szkole malarstwa na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) w Monachium pod kierunkiem malarza rodzajowego i pejzażysty Otto Seitza (1846-1912). W latach 1889-1890 studiował na Académie Julian w Paryżu u Jeana-Josepha Benjamina-Constanta (1845-1902) i Fernanda Cormona (1845-1924). Od 1894 r. mieszkał w Łodzi, w 1905 wyjechał do Paryża. Od początku I wojny światowej przebywał w Londynie; był członkiem Stowarzyszenia Żydów Polskich w Wielkiej Brytanii (Federation of Polish Jews in Great Britain), wiceprezesem Federacji Żydowskich Organizacji Pomocy (Federation of Jewish Relief Organization), w latach 1926-1932 przewodniczył Towarzystwu Literacko-Artystycznemu Ben Uri (Ben Uri Literary and Art Society). W latach 1909-1910, 1912, 1924, 1925, 1927, 1931 przebywał w Polsce. Dużo podróżował po Europie. W 1925 roku mieszkał dłuższy czas w Palestynie; w 1928 roku w USA. – Pilichowski na początku swojej twórczości tworzył studia portretowe, pejzaże i weduty ze szczególnymi efektami świetlnymi, jednak co najmniej od połowy lat 90. XIX w. poświęcił się tematom żydowskim, przedstawiając w swoich pracach między innymi sceny w synagogach, ceremonie religijne (patrz zdj. tytułowe) oraz tradycyjne żydowskie zwyczaje. Skupiał się również na życiu i niedoli społeczności żydowskiej („Farbiarz”, 1900; „Nędza łódzka”, przed 1903 r.) oraz na jej tułaczym losie („Tułacze”, ok. 1899 r.; „Na dworcu kolejowym”, przed 1901 r., Muzeum Sztuki w Łodzi), przedstawiał także pogromy przeciwko Żydom. Ta nieprzerwanie mu towarzysząca tematyka, o której sam powiedział, że ma dać światu świadectwo kultury żydowskiej, zdradza jego podobieństwo do tylko nieco starszego Hirszenberga, aczkolwiek w jego obrazach partie figuralne cechuje silniejsza ekspresja i dramatyzm. Jego dzieła programowe („Drzewo wolności”), czy też monumentalna kompozycja „Otwarcie Hebrajskiego Uniwersytetu w Jerozolimie” (1925), są odzwierciedleniem jego zaangażowania w ruch syjonistyczny. Pilichowski jest autorem portretów czołowych przedstawicieli syjonizmu (Max Nordau, Nahum Sokolow, Chaim Weizmann, Theodor Herzl). Poza tym portretował wybitne międzynarodowe osobistości (Lord Arthur Balfour, Anatole France, Albert Einstein, Joseph Conrad), a także eleganckie damy w Paryżu i Londynie. Malował w oleju i pasteli oraz wykonywał akwaforty. Jego prace znajdują się w Muzeach Narodowych w Warszawie i Krakowie, w Muzeum Sztuki w Łodzi, w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie, w Galerii i Muzeum Ben Uri w Londynie, w Izraelu w muzeum sztuki Mishkan Le’Omanut w Ein Harod, Muzeum Sztuki w Tel Awiwie i w Muzeum Izraela w Jerozolimie, w Polskim Towarzystwie Historyczno-Literackim (Société historique et littéraire polonaise) w Paryżu oraz w Galerii Narodowej we Lwowie (obecnie Lwiw).
Wystawy indywidualne:
Łódź: 1900 Salon Józefa Pawłowskiego; 1905 Salon Sztuk Pięknych; 1911 Salon Eustachego Pietkiewicza / Warszawa: 1899/1900 Salon Krywult; 1909 Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych; 1927, 1931/1932 Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych / 1925 Jerozolima, Szkoła Sztuk Pięknych i Rzemiosł Besaleela / 1927 Lwów, Wielka Sala Gminy Żydowskiej / Londyn: 1927 Whitechapel Art Gallery, 1933 wystawa pośmiertna.
Wystawy zbiorowe:
Od 1888 roku w Polsce i zagranicą.
Literatura:
Halina Stępień, Maria Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914. Materiały źródłowe, Warszawa 1994, s. 16, 57; Richard I. Cohen, Jewish icons. Art and society in modern Europe, Berkeley i in. 1998; Jerzy Malinowski, Malarstwo i rzeźba Żydów Polskich w XIX i XX wieku, Warszawa 2000; Susan Tumarkin Goodman, Richard I. Cohen, The emergence of Jewish artists in nineteenth-century Europe, katalog wystawy, Jewish Museum, New York 2001; Irmina Gadowska, Żydowscy malarze w Łodzi w latach 1880-1919, Warszawa 2010; William D. Rubinstein (red.), The Palgrave Dictionary of Anglo-Jewish History, London 2011, s. 755; Lea Weik, Jüdische Künstler und das Bild des Ewigen Juden. Vom antijüdischen Stereotyp zur jüdischen Identifikationsfigur, praca habilitacyjna, Heidelberg, 2015; U. Makowska, [w:] De Gruyter Allgemeines Künstlerlexikon, Tom 95, Berlin, Boston 2017, s. 489 i nast.
Źródła online:
Baza danych immatrykulacyjnych, Akademie der Bildenden Künste München, Księga immatrykulacyjna nr 3, 00486 Leopold Pilichowski. Dostęp w Internecie: https://matrikel.adbk.de/matrikel/mb_1884-1920/jahr_1888/matrikel-00486
6 prac artysty na portalu artyzm.com. Dostęp w Internecie: http://artyzm.com/e_artysta.php?id=1891
2 prace artysty na portalu Domu Aukcyjnego Agra Art, Warszawa. Dostęp w Internecie: http://www.agraart.pl/htdocs/english/new/gallery.php?off=0&curr=PLN&sch=1&ord=cu&s=1&gal=1&id_malarza=2056
1 praca artysty na portalu Domu Aukcyjnego Sotheby’s, Nowy Jork. Dostęp w Internecie: http://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2016/important-judaica-n09589/lot.243.html
Liczne prace artysty wystawione na aukcjach na portalu invaluable.com. Dostęp w Internecie: https://www.invaluable.co.uk/artist/pilichowski-leopold-lttw9x95gm/sold-at-auction-prices/
Liczne prace artysty wystawione na aukcjach na portalu mutualart.com. Dostęp w Internecie: https://www.mutualart.com/Artist/Leopold-Pilichowski/12ACB2691DE32488/Artworks
Liczne prace artysty wystawione na aukcjach na portalu artnet.com. Dostęp w Internecie: http://www.artnet.com/artists/leopold-pilichowski/past-auction-results
Magdalena Tarnowska, Pilichowski Leopold (lejb), na portalu Wirtualny sztetl. Dostęp w Internecie: https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/3509-pilichowski-leopold
Mirjam Rajner, Pilichowski, Leopold, na portalu The Yivo Encyclopedia of Jews in Eastern Europe (wersja angielska). Dostęp w Internecie: http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Pilichowski_Leopold
(dostęp do źródeł online: 14.07.2018 r.)
Axel Feuß, sierpień 2018 r.
