Poloniki Daniela Chodowieckiego

Dwa dalsze arkusze przedstawiają sceny z historii rycerzy Zakonu Krzyżackiego, którzy pod koniec XIII w. założyli na terenach nadbałtyckich swoje państwo zakonne a w 1410 roku - w toczonej przeciwko armii polsko-litewskiej bitwie pod Grunwaldem - ponieśli sromotną klęskę. Chodowiecki pokazuje ich w średniowiecznych strojach rycerskich (zdj. nr 50). Poza tym przedstawia również wielkiego mistrza zakonu, księcia Albrechta Pruskiego (1490-1568), w trakcie rozmowy z reformatorem Marcinem Lutrem w roku 1523 (zdj. nr 56), który radzi mu, by zamienił państwo zakonu na świeckie księstwo i wprowadził reformację. Z kolei zainicjowane w roku 1645 przez króla Polski Władysława IV Wazę Toruńskie Colloquium Charitativum (zdj. nr 58) mające pośredniczyć między będącymi po pruskimi wpływami luteranami i katolikami Rzeczpospolitej Obojga Narodów było następstwem różnic wyznaniowych, które od tego czasu panowały w Polsce.

Chodowiecki przedstawiał również wydarzenia z życia polskich królów, jak Zygmunta III Wazy (1566-1632), którego rządy surowo krytykował wojewoda bełski Rafał Leszczyński (1579-1636) wywodzący się z protestanckiej szlachty (zdj. nr 51).[22] Dwa arkusze pokazują sceny z życia Jana III Sobieskiego (1629-1696), króla Polski od 1674 roku (zdj. nr 52, 53), jeden został poświęcony śmierci króla Kazimierza III Wielkiego (1310-1370) podczas polowania na jelenie (zdj. nr 54), następny przedstawia początek pojedynku między królem Janem I Olbrachtem (1459-1501) i księciem Konradem Mazowieckim (zdj. nr 55), zaś na kolejnym widać ucieczkę króla Stanisława I Leszczyńskiego (1677-1766) podczas wojny o sukcesję polską (zdj. nr 59), która miała miejsce w 1734 i wiodła przez Gdańsk do króla Prus, Fryderyka Wilhelma I w Królewcu, gdzie przebywał na drugiej emigracji.

Ostatni sztych Chodowieckiego poświęcony historii Polski pokazuje rosyjskiego Generała Aleksandra Wassiljewicza Suworowa (1730-1800) w nocnym obozie wojskowym na warszawskiej Pradze w przeddzień 4 listopada 1794 roku (zdj. nr 60). Suworow już w 1768 roku brał udział w wyprawie wojennej przeciwko konfederatom barskim, w 1769 roku zajął Warszawę i w 1771 roku pokonał armię konfederatów. We wrześniu 1794 roku został wysłany przez carycę Rosji Katarzynę Wielką do Polski, by stłumić powstanie polskich patriotów pod dowództwem generała Tadeusza Kościuszki (1746-1817) przeciwnych rozbiorom Polski. Po zwycięstwie pod Brześciem zajął Pragę, staczając nierówną walkę z milicją miejską Warszawy, pułkiem żydowskim oraz cywilami i chłopami. W wyniku tych walk zginęło 20.000 mieszkańców; następnego dnia Warszawa skapitulowała. Podczas rzezi ludności cywilnej na Pradze zginęło kolejnych 10.000 osób. Sztych Chodowieckiego ukazał się cztery lata później, w 1798 roku w cyklu ośmiu arkuszy do „Historii Katarzyny II“ publikowanych w „Historisch-genealogischer Kalender“ w Berlinie. To, że przedstawił on to dramatyczne wydarzenie w formie romantycznej sceny przy ognisku w przeddzień rzezi na Pradze, wynika przypuszczalnie z jego pozycji społecznej, jaką miał w stolicy Prus, niedopuszczającej krytyki traktatu trzeciego rozbioru Polski zawartego między Rosją, Austrią i Prusami. W 1797 roku, czyli rok przed ukazaniem się tego sztychu, Chodowiecki został mianowany na dyrektora berlińskiej Akademie der Künste.

Axel Feuß, październik 2016 r.