Olga Boznańska

Olga Boznańska – Kraków, Monachium, Paryż

Olga Helena Karolina Boznańska herbu Nowina przychodzi na świat 15 kwietnia 1865 roku w Krakowie. Jej matka, Eugénie Mondant (1832-1892), jest nauczycielką pochodzącą z francuskiego departamentu Ardèche, ojciec, Adam Gustaw Boznański herbu Nowina (1836-1906), inżynierem kolejowym wykształconym we Wiedniu. Rodzina Boznańskich mieszka w długim dwukondygnacyjnym, choć niezbyt wystawnym, domu przy ul. Wolskiej 21, wybudowanym za sprawą ojca w 1870 roku, w którym to artystka będzie utrzymywała pracownię aż do śmierci.[1] W 1868 roku przychodzi na świat jej siostra Iza. Pierwsze lekcje rysunku Olga pobiera w wieku sześciu lat u matki. W latach 1878 oraz 1881 cała rodzina odwiedza wystawy światowe w Paryżu oraz Wiedniu. Od 1883 Olga uczy się rysunku w domu rodzinnym. Jej nauczycielami są malarze Józef Wojciech Siedlecki (1841-1915) i Kazimierz Pochwalski (1855-1940). Wakacje spędza w Zakopanem. W następnym roku rozpoczyna studia sztuk pięknych na Wyższych Kursach dla Kobiet, które założył i organizował działacz społeczny Adrian Baraniecki (1828-1891); albowiem w owym czasie kobiety były pozbawione możliwości studiowania w tradycyjnej krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Wielkie wrażenie robią na niej zajęcia z historii sztuki prowadzone przez historyka sztuki Mariana Sokołowskiego (1839-1911) oraz przez pisarza, krytyka sztuki i historyka Konstantego Marii Górskiego (1862-1909). Jej nauczycielami rysunku i malarstwa są malarz kompozycji figuralnych i scen rodzajowych Hipolit Lipiński (1846-1884) oraz portrecista i autor scen rodzajowych Antoni Piotrowski (1853-1924), obaj reprezentujący także realistyczne malarstwo historyczne odznaczające się barwnością i drobiazgowością. W trakcie zajęć powstają prace wykonywane z reguły na podstawie gipsowych głów, czasami też z wykorzystaniem żywego modelu. Całe to wykształcenie, jak czterdzieści lat później oceni Boznańska, było jednak czystą stratą czasu.[2]

W październiku 1885 lub 1886 roku Boznańska, która przez całe życie odbierała Kraków, jako miasto smutne i straszne,[3] przenosi się do Monachium by kontynuować studiowanie sztuk pięknych. W tym czasie stolica Królestwa Bawarii, od ponad dwóch dziesięcioleci, jest miejscem, do którego uciekają i za którym tęsknią polscy studenci sztuk pięknych. Wielu z nich emigrowało do Monachium szczególnie po powstaniu styczniowym 1863 roku, w którym uczestniczyli. Wśród nich jest również Józef Brandt (1841-1915), który w 1863 roku rozpoczyna studia na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych [Königliche Akademie der Bildenden Künste], trzy lata później otwiera własną pracownię w Monachium, przyciąga wielu polskich studentów i niebawem staje się przywódcą „kolonii polskiej“[„Polenkolonie“][4] w Monachium. Atrakcyjność bawarskiej stolicy dla zagranicznych studentów wynika z prężnie rozwijającego się tu rynku sztuki, dynamicznie działających galerii, obecności dwóch pinakotek a także z wysokiej jakości nauczania profesorów na tutejszej akademii oraz tolerancyjności monachijskiego społeczeństwa. W 1858 roku studiował w Monachium nawet sam Jan Matejko (1838-1893), lżony jako konserwatywny i oschły dyrektor krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. W Akademii Sztuk Pięknych oraz w prywatnych szkołach malarstwa w Monachium kształcą się, przede wszystkim w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, liczni polscy malarze, którzy szybko stają się znani i sławni. Są wśród nich Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Władysław Czachórski, Adam Chmielowski, Józef Chełmoński, Jan Chełmiński, Wojciech Kossak, Alfred Wierusz-Kowalski oraz Julian Fałat.