Adam Szymczyk i documenta 14

Ateny w Kassel

Ateny zagościły także w Kassel. Szymczyk oddał do dyspozycji dyrektor Narodowego Muzeum Sztuki Współczesnej (EMST), Aikaterini Koskina, i jej kuratorkom budynek Fridericianum, by pokazać w nim prace wybrane ze zbiorów sztuki współczesnej ateńskiego muzeum – prawdopodobnie dlatego, że na czas trwania 14. documenta musiał on zostać opróżniony, z kolei środki, jakimi dysponowało Kassel nie wystarczały na wypełnienie ogromnego budynku Fridericianum całkowicie nową sztuką. Z tej konieczności uczyniono cnotę, jak czytamy w kalendarzu wszystkich wydarzeń na terenie miasta „documenta 14: Kassel Map Booklet“: „Sprowadzone do Kassel prace stanowią niejako komentarz do kompleksowej rzeczywistości dzisiejszej Grecji i odnoszą się zarazem do międzynarodowych podróży czołowych greckich artystów“. Zwiedzający 14. documenta, którzy liczyli na najnowsze prace sztuki współczesnej, musieli po raz kolejny zmienić swoje oczekiwania i zadowolić się czymś, czego nie chcieli, a mianowicie wizytą w muzeum sztuki współczesnej, aczkolwiek za portykiem muzeum Fridericianum z napisem zamienionym przez stambulską artystkę - Banu Cennetoğlu (*1970 w Ankarze, zdj. nr 8) na motto „BEINGSAFEISSCARY“ (2017), mogli zobaczyć prace przeszło 80 greckich i kilku międzynarodowych artystów, stworzone w okresie od lat 60. XX w. po dzień dzisiejszy, których nie zobaczyliby w żadnym innym miejscu.[33]

Jedną z nowych prac ze zbiorów Narodowego Muzeum Sztuki Współczesnej w Atenach (EMST) był obraz akrylowy ateńskiego malarza Steliosa Faitakisa (*1976 w Atenach, zdj. nr 9) pod tytułem „Fortunately absurdity is lost (but they haved hoped for much more)“ (2014). Jest on wykonany w stylu przypominającym malarstwo ścienne i - łącząc w sobie motywy sztuki rewolucyjnej, symbolikę malarstwa chrześcijańsko-bizantyjskiego oraz postaci współczesnej kultury młodzieżowej, stanowi niejako alegorię greckiego społeczeństwa. Różnymi okresami kultury greckiej oraz jej wpływami zajmuje się również Nikos Alexiou (1960-2011, zdj. nr 10) w swoim wideo „The End“, pokazanym już w roku 2007 w Greckim Pawilonie na Biennale w Wenecji, w którym za pomocą technologii cyfrowej stworzył ornamenty podłogowej mozaiki z klasztoru na górze Athos. Z kolei wypełniająca przestrzeń pomieszczenia instalacja „Hebraic Embrace“ (1991-2005) Lucasa Samarasa (*1936 w Kastorii, zdj. nr 11) sprawiała wrażenie echa minimal artu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Jest to jedna z późniejszych prac okresu, w którym artysta zajmował się reflektującymi instalacjami przestrzennymi, jak te z „Mirrored Room“ z 1966 r. w Albright-Knox Art Gallery w Buffalo, w stanie Nowy Jork, praca, która uwodzi widza do samoobserwacji i samooceny w podwójnym tych słów znaczeniu. Zobaczyć można było także późną i charakterystyczną pracę z 1993 roku, wykonaną przez współzałożyciela rozwijającego się w prawie tym samym czasie ruchu artystycznego Arte Povera. Chodzi tu o mieszkającego we Włoszech greckiego artystę Jannisa Kounellisa (1936-2017, zdj. nr 12). Związek między obydwoma ruchami reprezentowała wykonana z liny, rurek neonowych i stalowej płyty instalacja Yiannisa Bouteasa (*1941 w Kalamacie, zdj. nr 13). Twórcą kolejnej, wypełniającej całe pomieszczenie, instalacji jest Costas Tsoclis (*1930 w Atenach, zdj. nr 14). Jego prezentacja wideo przedstawiająca rybę z wbitym harpunem oraz prawie nieruchome ludzkie sylwetki, symbolizuje obojętność człowieka wobec cierpień zwierzęcia. Wideo w tej samej formie zostało zaprezentowane w 1986 r. na Biennale w Wenecji. Dimitrisa Alithinosa (*1945 w Atenach, zdj. nr 15) oraz Vlassisa Caniarisa (1928-2011, zdj. nr 16) reprezentowały figury zgrupowane w żywe obrazy przypominające prace Kienholza, Segala czy Oldenburga. Praca Alithinosa przedstawia scenę tortur z 1973 roku, roku powstania studentów Politechniki Ateńskiej, natomiast instalacja Caniarisa - greckich gastarbeiterów bez twarzy i bez głów w podwójnym tych słów znaczeniu, umieszczonych na planszy gry w klasy oraz na tle flagi będącej zlepkiem flag niemieckiej i greckiej.

Do nowszych prac międzynarodowych artystów, pochodzących ze zbiorów Narodowego Muzeum Sztuki Współczesnej w Atenach (EMST), należała instalacja wideo „I, Soldier“ (2005). Jej twórcą jest mieszkający w Berlinie turecki filmowiec i autor instalacji Köken Ergun (*1976 w Stambule, zdj. nr 17), który w swoich pracach porusza temat rytuałów w zamkniętych grupach społecznych. W przypadku tej pracy artysta pokazuje kontrolowaną przez organa państwowe ceremonię z okazji tureckiego święta narodowego niemalże z voyeurystycznego punktu widzenia.[34] Environment pod tytułem „Acropolis Redux (The Director’s Cut)“ (2004) wykonany przez południowoafrykańskiego artystę konceptualnego Kendella Geersa (*1968 w Johannesburgu, zdj. nr 18) łączy w sobie klasyczny symbol Grecji - kolumny Partenonu (w pomniejszeniu), z „klasycznym“ symbolem apartheidu - drutem kolczastym, który do dziś jest „hitem eksportowym“ Południowej Afryki, jak twierdzi Geers. Belgię reprezentowała minimalistyczna praca z roku 1975, której autorem jest fotograf, autor prac wideo i artysta konceptualny Danny Matthys (*1947 w Zottegem, zdj. nr 19), a Polskę - praca multimedialna z 1970 roku rzeźbiarza, architekta i urbanisty Piotra Kowalskiego (1927-2004, Zdj. nr 20).