Johannes a Lasco

Jednak w tym samym czasie daje się zauważyć zwrot w jego biografii i idące za nim załamanie w karierze. W 1527 roku, jego starszy brat Hieronim włącza się w wyścig po sukcesję po Ludwiku II Jagiellończyku, królu Węgier, który zmarł po bitwie z Turkami pod Mohaczem. Hieronim, wbrew woli polskiego króla, wstępuje w służbę węgierskiego szlachcica i wojewody siedmiogrodzkiego, Jana Zápolyi (1487-1540), który, podobnie jak arcyksiążę Austrii Ferdynand I Habsburg (1503-1564), rości sobie prawa do węgierskiej korony. Następnie, po nieudanych misjach dyplomatycznych do Anglii i Francji, jedzie do Konstantynopola, aby poprosić sułtana Sulejmana I o poparcie militarne w walce przeciwko Habsburgom i ostatecznie w 1528 roku udaje się na czele oddziałów Sulejmana na Węgry. Również pozostali członkowie rodziny Łaskich są zaangażowani w ten konflikt: Stanisław wspiera swojego brata jako dyplomata i wódz. Jan bierze udział w rokowaniach pokojowych między Sulejmanem i Ferdynandem w 1530 roku w Poznaniu, najpierw jako członek delegacji Zápolyi a później występuje w roli jego posła u króla Zygmunta. Gdy zaś w 1531 roku prymas umiera, Jan Łaski, jako następca stryja, nie jest brany pod uwagę na stanowisko biskupa, najwidoczniej z uwagi na swoje zaangażowanie na rzecz Zápolyi, które stoi w sprzeczności z kwestią zbliżenia polskiego króla z Habsburgiem.

Hieronim, którego działania na Węgrzech miały na celu umocnienie własnej pozycji w kraju sąsiada, latem 1534 roku, po długoletnich intrygach oraz w rezultacie sporów z Turkami, zostaje aresztowany przez Zápolyę. W areszcie pozostaje do wiosny 1535 roku, kiedy po interwencji wysokiej rangi delegacji polskiej pod przewodnictwem naczelnego wodza armii polskiej, Jana Amora Tarnowskiego (1488-1561), u królów Polski, Francji i Anglii oraz u sułtana Sulejmana, Janowi udaje się uzyskać jego zwolnienie. Ostatecznie Jan Łaski rozpoczyna tajne negocjacje z Habsburgiem w sprawie przejścia rodziny Łaskich na służbę Austrii, co wprawdzie w Polsce postrzega się jako nową polityczną szansę, jednak Janowi nie zapewnia to uzyskania upragnionego urzędu biskupa.[11]

Jan Łaski, którego węgierski epizod wpędził w finansową ruinę i pozbawił szans na wznowienie swojej kariery, wycofuje się z życia politycznego i osiada w rodzinnym majątku w Rytwianach koło Staszowa, położonego w połowie drogi między Krakowem a Lublinem. Po dziesięcioletniej przerwie ponownie poświęca się naukom humanistycznym i wznawia kontakt z Erazmem, który jednak umiera w lipcu 1536 roku. W kwietniu następnego roku Łaski przyjmuje w Krakowie jego zapakowany w trzech beczkach księgozbiór. Kilka dni później udaje się w podróż na Zachód. Przez Wrocław i Drezno jedzie do Lipska, gdzie spotyka się z Filipem Melanchtonem (1497-1560), humanistą i luterańskim teologiem wykładającym w Wittenbergi, z którym już wcześniej był w kontakcie. Ich wzajemne relacje będą trwały aż do śmierci ich obu w roku 1560.

Następnie Jan Łaski, wyposażony w list elektora saskiego Jana Fryderyka umożliwiający mu bezpieczne podróżowanie, jedzie dalej do Frankfurtu. Tam spotyka niderlandzkiego mnicha i studenta teologii – Alberta Hardenberga (ok. 1510-1574). Hardenberg zachorował we Frankfurcie w drodze do Włoch, więc spontanicznie postanowił ukończyć swoje studia w Moguncji, dokąd udaje się w towarzystwie Łaski. W grudniu 1537 roku obaj wyruszają do Lowanium. Hardenberg wykłada na tamtejszym uniwersytecie i wygłasza kazania w St. Michaeliskerk – kościele św. Michała; obaj dołączają do kręgu mieszkańców Lowanium, w którym czyta się i wspólnie omawia reformatorskie pisma powstające pod wpływem Lutra i Zwingliego. Hardenberg znalazł się jednak na celowniku katolickiej inkwizycji, w związku z czym zostaje pozwany przez wydział teologiczny uniwersytetu w Brukseli i aresztowany w Lowanium. Po długim procesie zostaje uniewinniony i w 1540 roku opuszcza miasto, by wrócić do swojego macierzystego klasztoru – opactwa Cystersów w miejscowości Aduard niedaleko miasta Groningen.