Olga Boznańska

Japońskie drzeworyty docierały do francuskich portów od 1860 roku wraz z transportem porcelany i herbaty, a stamtąd do paryskich handlarzy azjatyków i antyków. Zapoczątkowały one modę na Japonię, która utrzymywała się przez kilkadziesiąt lat. Pierwszym europejskim malarzem, który w roku 1862 w porcie Le Havre odkrył dla siebie te drzeworyty jest żyjący w Paryżu i Londynie Amerykanin James Abbott McNeill Whistler (1834–1903), który w kolejnych latach maluje kilka portretów kobiet w japońskich strojach lub z odpowiednimi utensyliami.[12] Jest wśród nich stojąca przy kominku młoda kobieta w białej zwiewnej sukience z japońskim wachlarzem w ręce, na obrazie „Symfonia w bieli nr 2: dziewczynka w bieli“ („Symphony in White, No. 2: Little White Girl“, 1864, Tate Britain w Londynie). Ścisłego związku malarstwa Boznańskiej z Whistlerem dopatrywały się już osoby współczesne malarce.[13] Spory wybór wspomnianego malarza można zobaczyć na III Międzynarodowej Wystawie Sztuki 1888 w monachijskim Glaspalast, także obecna na niej Boznańska prezentuje jedno ze swoich „studiów“.[14] „Dziewczynka w bieli“ Whistlera zostaje wystawiona jednak dopiero w 1892 roku, ponownie razem z obrazami Boznańskiej.[15]Dla współczesnych oczu jej „Portret młodej kobiety z czerwoną parasolką“ jest nowoczesny i bez znajomości okoliczności, w których powstał, bez trudu mógłby być datowany na okolice 1900 roku. Przyczynia się do tego przede wszystkim zwięzłe wykończenie białej sukni, daleko odbiegające od precyzji Whistlera. Zauważyć można jednak również inny wpływ: nieco surowy portret zwróconej na stronę „młodej kobiety“ w charakterystycznym czarnym kapeluszu przypomina ogólnie znane wizerunki kobiet monachijskiego malarza Wilhelma Leibla (1844-1900), jedynego artysty, o którym Boznańska później powie, że był dla niej ważnym wzorem.[16] Na myśl nasuwają się również takie obrazy Leibla, jak: „Głowa wiejskiej dziewczyny“ („Kopf eines Bauernmädchens“, 1879, Gemäldegalerie Neue Meister w Dreźnie), słynne „Trzy kobiety w kościele“ („Drei Frauen in der Kirche“, 1882, Hamburger Kunsthalle) czy też „Portret młodej damy z goździkiem“ („Mädchen mit der Nelke“, 1880/81, Belvedere we Wiedniu).

Poniżej wymienione obrazy okresu monachijskiego potwierdzają, że malarka zajmowała się różnymi nurtami sztuki, zarówno współczesnej jak i historycznej, choć odniesienia do nich nie zawsze są jednoznaczne. Chusta zawiązana na głowie młodej kobiety z obnażonym ramieniem i jej zmysłowe spojrzenie, na portrecie znanym również jako „Cyganka“ (1888, zdj. nr 4), namalowanym prawdopodobnie w pracowni na podstawie modelki, przywołują skojarzenie z portretem Edouarda Maneta „Bohémien“ (1861/62, Louvre Abu Dhabi), pierwotnie mającego stanowić partię obrazu przedstawiającego cygańską parę („Les Gitans“). Boznańska maluje ten obraz w Krakowie, przypuszczalnie w trakcie spędzonych tam wakacji. Rok później zostaje on zaprezentowany na wystawie TPSP w Krakowie, następnie, po okresie znajdowania się w rękach córki architekta i wiceprezydenta miasta Krakowa Józefa Sarego (1850-1929), trafia do tutejszego Muzeum Narodowego.