Roland Schefferski – artystyczne strategie pamięci kulturowej
Mediathek Sorted
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Simone Froboese: Roland Schefferski
Berlińska wystawa Ausgelöschte Bilder/ Obrazy wymazane z pamięci dała początek nowemu cyklowi pod tym samym tytułem (zdj. nr 3). Schefferski wyciął motywy prywatnych fotografii z okresu nazistowskiego, które znalazł w albumach fotograficznych na targach staroci do tego stopnia, że pozostał po nich jedynie wąski brzeg. Dla artysty była to prosta strategia umożliwiająca mu wskazanie zaistniałego po wojnie w Niemczech procesu wyparcia ze świadomości przeszłości. Widzowie zostali nakłonieni do zastanowienia się, co w ich własnej pamięci pozostało z obrazów tamtych lat. Na gdańskiej wystawie Fragmentaryczność pamięci podobne obiekty mogły kojarzyć się z próbami wymazywania niemieckiej przeszłości w Polsce po II wojnie światowej[5]. W interakcji z widzem Obrazy wymazane z pamięci odwołują się do kulturowej i kolektywnej pamięci obu zaangażowanych w te wydarzenia narodów[6]. Do pamięci kolektywnej Polaków nawiązuje akcja Schefferskiego Stwórz sobie własny obraz Berlina przeprowadzona w 2000 r. w Warszawie. Artysta pokazał wówczas na pięćdziesięciu billboardach jedynie brzegi po wyciętych motywach oficjalnych niemieckich plakatów reklamowych Berlina, zachęcając w ten sposób mieszkańców polskiej stolicy do zrewidowania ich prawdopodobnie dość stereotypowych wyobrażeń o Niemcach (zdj. nr 8)[7].Liczne akcje artystyczne Rolanda Schefferskiego bazują na interaktywnych procesach i okresowo, nieoczekiwanie, a nawet niezauważalnie ingerują w świat sztuki bądź codzienność. W akcji Berlińczycy realizowanej w latach 2000-2012 m.in. na wystawach w Warszawie, Los Angeles, Berlinie i Krakowie[8] artysta zachęcał widzów do zamiany w szatni swoich wierzchnich okryć na takie, na które uprzednio naniósł obrysy sylwetek rzeczywistych mieszkańców Berlina (zdj. nr 9). Schefferski uzyskał w ten sposób symboliczną interakcję między odległymi miejscami i grupami osób. Artysta zainicjował też rozmowy między twórcami kultury a przypadkowymi przechodniami bądź zwiedzającymi, m.in. w 1998 r. w Mediolanie[9], w 2002 r. w Linz z okazji święta miasta[10], w 2003 r. w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze (zdj. nr 15 a, b) przy instalacji Inwentaryzacja/Bestandaufnahme oraz w 2006 r. w Berlinie Neukölln w akcji pt. Gespräch im grünen Bereich/Rozmowa w zielonym obszarze (zdj. nr 12)[11].
[5] Marianna Michałowska: Es bleibt also immer ein Schatten, ein letzter Stein, eine Zeichnung, w: katalog wystawy, Esslingen 2000, str. 16-23
[6]Zum Unterschied zwischen kulturellem und kollektivem Gedächtnis in Schefferskis Arbeiten, also dem, was als bildliche Tradition erinnert wird und dem, was unter neuen Bedingungen möglicherweise erinnert werden soll, por. Axel Feuß: Das fehlende Bild. Künstlerische Strategien von Roland Schefferski zum kulturellen Gedächtnis, w: Katalog wystawy, Zielona Góra 2014, str. 31-35 (dostępne w j. niem. na: artpositions.blogspot.de)
[7] Wywiad w j. niem. Petera Funkena z Rolandem Schefferskim na temat akcji plakatowej Stwórz sobie własny obraz Berlina znajduje się na stronie internetowej: interventur.de
[8] Wystawy: Artpool Berlin, Centrum Sztuki Współczesnej, Zamek Ujazdowski, Warszawa 2000; To Begin where we are, Beyond Baroque Gallery, Los Angeles 2001; Stoffwechsel/Przemiana materii, Galeria Miejsce – der Ort, Berlin 2008; Wir Berliner/My Berlińczycy, Märkisches Museum, Berlin 2009; Berlińczycy, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2012
[9] Ein Gespräch/Una discussione/Rozmowa, Studioventicinque, Mediolan 1998
[10]Akcja Vier Tage Linz / Cztery dni Linz, 2002 z okazji LinzFestTage wspólnie z berlińskim dziennikarzem Christophem Raschem. Schefferski za pomocą rozdawanej przez cztery dni pocztówki z hasłem „Was-ist-hier-los?/Co-tu-się-dzieje?” inicjował rozmowy uczestników. Hasło nawiązywało do oficjalnego sloganu reklamowego miasta „Linz ist los” (Linz się dzieje).
[11] Rozmowa w zielonym obszarze odbyła się w 2006 r. na wzgórzu wzniesionym przez Christiana Hasuchę (www.hasucha.de) artystę uprawiającego sztukę interwencyjną. Wzgórze zatytułowane Insel/Wyspa, zbudowane na trzymetrowych szczudłach i pokryte trawą powstało w cyklu poświęconym sztuce miejskiej Okkupation/Okupacja. Artyści zaproszeni przez Schefferskiego spotykali się na Wyspie z osobami zainteresowanymi sztuką, sąsiadami i przechodniami chętnymi do rozmowy o mieście, dzielnicy Neukölln i codzienności.
[12] Katalog wystawy, Hilden 2004
[13] Katalog wystawy, Berlin 2009
[14] Z okazji festiwalu Money for nothing – Passenger Festival w 2009 r. w Warszawie. Dokładny opis akcji oraz teksty autorów na temat tego i poprzednich projektów Rolanda Schefferskiego można znaleźć na stronie internetowej artysty www.interventur.de w zakładce „Projekty”.