Polki i Polacy w Niemczech – Drogi ku widzialności

Wędrujący ludzie

Ludzie od wieków wędrowali z polskich obszarów na tereny niemieckie. Jednak zazwyczaj nie były to masowe migracje, w przeciwieństwie do ruchów migracyjnych z zachodu na wschód, w przypadku których od pełnego średniowiecza wielkie grupy niemieckojęzycznej ludności napływały na wschodnie obszary Europy Środkowej w ramach tzw. Ostsiedlung (kolonizacja wschodnia). Na Zachód przemieszczali się głównie przedstawiciele elit. Wśród nich było kilka królewskich córek, najwięcej z dynastii Jagiellonów. Najbardziej znaną jest zapewne Jadwiga, córka króla Kazimierza IV Jagiellończyka, której ślub z księciem Bawarii-Landshut Jerzym Bogatym w 1475 zwieńczyło huczne wesele. 

Były też jednak inne powody migracji na Zachód: kupcy z ziem polskich – często Żydzi – odwiedzali wielkie miasta handlowe i targi we Wrocławiu czy Lipsku, a ci z Gdańska – często Niemcy – prowadzili swoje interesy w połowie Europy. Notabene, wiele gmin żydowskich działających w Pierwszej Rzeszy Niemieckiej, potocznie określanej jako „stara Rzesza“, utrzymywało ścisłe kontakty z bardziej ożywionymi ośrodkami żydowskimi na terenie państwa polsko-litewskiego. Za to na ziemiach niemieckich znajdowało się wiele ośrodków akademicko-naukowych, więc liczne rzesze polskich studentów udawały się do Kolonii, Heidelbergu, Lipska czy Królewca. Niejeden pochodzący z Polski uczony pozostawał w Rzeszy, jak na przykład Mateusz z Krakowa pełniący od 1405 do 1410 roku funkcję biskupa Wormacji, czy Jan Łaski (także Johannes a Lasco) działający w latach czterdziestych XVI w. jako organizator Kościoła protestanckiego we Fryzji Wschodniej. Szczytowy okres migracji polskich elit przypadł na lata 1697-1763, kiedy to dwaj saksońscy Wettynowie, August II oraz August III, zasiadali na polskim tronie a Drezno przyciągało polską szlachtę, polskich oficerów i mężów stanu a także polskich artystów. Jan Henryk Dąbrowski, który dorastał w Wojrowicach (niem. Hoyerswerda), zasłynął jako generał Napoleona.

W tym kontekście należy wymienić dwa obszary osadnictwa zasiedlone przez ludność polskojęzyczną, które później należały do Rzeczy Niemieckiej bądź Prus: Mazurzy w południowej części Prus, od XIV w. napływający z Mazowsza, oraz Polacy na Śląsku, którzy zdominowali przede wszystkim znaczne połacie Górnego Śląska.