Związek Polaków w Niemczech

W pierwszych latach po utworzeniu Związek Polaków w Niemczech mógł się prężnie rozwijać, ograniczenia w jego działalności pojawiły się jednak po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 roku. Wprawdzie podpisany pakt o nieagresji między Warszawą a Berlinem w 1934 roku przejściowo zmniejszył ingerencję w działalność Związku, jednak okres „odprężenia” nie trwał długo. Wybuch II wojny światowej oznaczał likwidację organizacji, konfiskatę jego majątku, aresztowanie setek działaczy i przywódców oraz osadzenie ich w obozach koncentracyjnych. Inni Polacy zostali powołani do Wehrmachtu, uczestniczyli często w bratobójczej walce. Bez wątpienia członkowie Związku w kolejnych latach podzielili los milionów rodaków – obywateli polskich, którzy, zwłaszcza po przyłączeniu części terytorium polskiego do III Rzeszy, poddani zostali zmasowanym represjom. Na porządku dziennym były deportacje, mord i „germanizacja”. Wprawdzie po II wojnie światowej udało się szybko wskrzesić Związek we wszystkich strefach okupacyjnych, jednak pozostali w Niemczech Polacy, przestali stanowić siłę mogąca odgrywać większą rolę. Część zdecydowała się na reemigrację do Polski, która w wyniku zmiany granic objęła obszary wcześniej licznie zamieszkiwane przez członków Związku. Nie oznaczało to jednak, że „Macierz” potraktowała ich, jak się tego spodziewali i marzyli.

Powstanie dwóch państw niemieckich dodatkowo skomplikowało sprawę tak w relacjach polsko-niemieckich, jak i położeniu Polaków na ich obszarze. Z powodu działań komunistów w Polsce na początku lat 50-tych XX wieku w RFN doszło do podziału organizacji, natomiast w drugim państwie niemieckim, NRD, Związek został w ogóle rozwiązany. W późniejszych dziesięcioleciach Związek, który funkcjonował pod nazwą Rodło, organizował typowe dla tego rodzaju organizacji imprezy, od upamiętnienia rocznic, naukę języka polskiego po bale i obchodzenie świąt. Mimo prób zwiększenia liczby członków wraz ze starzeniem się i dalszą emigracją, Rodło pozostało nieliczną organizacją. Jego działalność nie zmieniła się po zjednoczeniu Niemiec. Jednym z głównych zadań pozostają nadal zabiegi nad uznaniem Polaków w Niemczech jako mniejszości.

Zasadniczy wpływ na położenie Polaków w Niemczech po I wojnie światowej miało bez wątpienia powstanie państwa polskiego. Po ponad stuleciu braku własnego państwa, mogli oni teraz liczyć na jego pomoc organizacyjną, finansową i polityczną. Polacy mogli także korzystać z pomocy polskich przedstawicielstw w Niemczech. Było to tym bardziej istotne, gdyż w odrodzonej Polsce mieszkała znaczna mniejszość niemiecka. Cieszyła się ona dużym wsparciem państwa niemieckiego.