Adam Szymczyk i documenta 14

Tematy polityczne jako kryterium wyboru dla sztuki

Z uwagi na fakt, że ekspozycja w Atenach i Kassel miała odbywać się na równych warunkach, musiano de facto dokonać podziału budżetu pierwotnie przewidzianego dla Kassel. Dla realizacji tego wydarzenia Szymczyk powołał zespół międzynarodowych kuratorów, w skład którego weszli: Pierre Bal-Blanc, Hendrik Folkerts, Hila Peleg, Dieter Roelstraete i Monika Szewczyk. W 2016 roku dołączyli do zespołu: Paul B. Preciado, Candice Hopkins oraz Bonaventure Soh Bejeng Ndikung w charakterze Curator at Large. (zdj. nr 4) Na kierowniczkę ateńskiego biura artystycznego powołał mieszkającą w Atenach kuratorkę i autorkę Marinę Fokidis. Fokidis, która była kuratorką Pawilonu Greckiego na Biennale w Wenecji w roku 2003 oraz trzeciej edycji Thessaloniki Biennale of Contemporary Art w 2011 roku a także założycielką i dyrektorem artystycznym Kunsthalle Athena, jest wydawczynią ukazującego się w Grecji co pół roku angielskojęzycznego magazynu sztuki i kultury South as a State of Mind. Cztery ponad dwustustronicowe numery tego magazynu, wydane od jesieni/zimy 2015 roku aż do lata 2017 roku, zawierają wyłącznie artykuły poświęcone 14. documenta i wraz z publikacją „documenta 14 Reader“ oraz trzystustronicowym „documenta 14 Daybook“ - dziennikiem zawierającym opracowania monograficzne o wszystkich artystach, stanowią główny zbiór publikacji do wystawy.

Magazyn South as a State of Mind, który, jak pisze Szymczyk, „zawiera teksty literackie, dokumenty archiwalne, eseje i artykuły artystów, pisarzy, kompozytorów i innych autorów, był istotnym elementem całego procesu realizacji 14. documenta, a nie tylko jego obserwatorem“. Opublikowane w nim artykuły miały za pomocą opracowań omawiających takie pary skojarzeń jak wypędzenie i wywłaszczenie, spokój i maski, język i głód, przemoc i ofiary, poruszać kwestie społeczno-polityczne typu krytyka kolonializmu, wiedza o społecznościach lokalnych, feminizm, polityka postgueer itd.,[18] na których podstawie – mówiąc krótko – dobierano artystów biorących udział w wystawie. Odbiorcy wystaw natomiast, czyli zwiedzający i krytycy w Atenach i Kassel, chcąc zrozumieć wszystkie poruszone na wystawach kwestie społeczno-polityczne, czyli także tematy dotyczące ucieczki i wypędzenia czy zrabowanych dóbr kultury i ich restytucji, byli zmuszeni do lektury wszystkich materiałów tekstowych lub musieli sami szukać odpowiedzi na tematy poruszone w pokazanych dziełach sztuki i artystycznych akcjach.

Inne tematy zostały zaprezentowane za pomocą sztuki historycznej. Na przykład: w przypadku skojarzenia między ubóstwem i hojnością pokazano pracę Gustave'a Courbeta (1819-1877) reprezentującą realizm francuski. Kwestię tę porusza esej amerykańskiej historyczki sztuki Lindy Nochlin, opublikowany w pierwszym wydaniu South as a State of Mind.[19] Kto jednak oczekiwał reprezentatywnego obrazu Courbeta, mógł się tylko rozczarować, gdyż na wystawie w Neue Galerie w Kassel musiał zadowolić się małym, wykonanym ołówkiem szkicem malarza pod tytułem „L’Aumône d’un mendiant à Ornans“ (Jałmużna żebraka w Ornans, 1868) pochodzącym z jakiejś odległej amerykańskiej kolekcji. Podsumowując, należy stwierdzić, że w przypadku tej edycji wystawy w pierwszej kolejności liczyła się nie sztuka, lecz intelektualna koncepcja jej dyrektora artystycznego i zespołu kuratorskiego. Odzwierciedleniem tej koncepcji były pokazane na wystawie prace prawie 150 współczesnych twórców sztuki oraz 105 dzieł historycznych artystów lub artystów, którzy zmarli w XX w. i w minionych latach.[20] Tak więc 14. documenta nie była ekspozycją aktualnej sztuki współczesnej, lecz raczej konstrukcją intelektualną.