Menu toggle
Navigation

Jan de Weryha-Wysoczański

Jan de Weryha na tle swojej pracy „Drewniana tablica“ (Hölzerne Tafel), 2001, różne drewno, gwoździe, 412 x 216 x 18 cm. Fotografia wykonana w 2014 roku w siedzibie Sammlung de Weryha w Hamburgu.

Mediathek Sorted

Mediateka
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1998
  • Bez tytułu, 1998
  • Bez tytułu, 1998
  • Bez tytułu, 1998
  • Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
  • Pomnik Neuengamme, 1999
  • Pomnik Neuengamme, 1999
  • Pomnik Neuengamme, 1999
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Drewniana tablica, 2001
  • Bez tytułu, 2001
  • Bez tytułu, 2001
  • Drewniana tablica, 2001
  • Drewniana tablica, 2001
  • Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana kolumna, 2003
  • Drewniana tablica, 2003
  • Drewniany sześcian, 2003
  • Bez tytułu, 2003
  • Hölzerne Tafel, 2003
  • Drewniana tablica, 2003
  • Drewniana tablica, 2003
  • Bez tytułu, 2004
  • Bez tytułu, 2004
  • Bez tytułu, 2005
  • Bez tytułu, 2005
  • Bez tytułu, 2005
  • Sztuka w przestrzeni publicznej, 2005
  • Bez tytułu, 2006
  • Drewniana tablica, 2006
  • Orońsko, 2006
  • Obiekt z drewna, 2006
  • Obiekt z drewna, 2006
  • Obiekt z drewna, 2006
  • Obiekt z drewna, 2006
  • Drewniana tablica, 2007
  • Bez tytułu, 2007
  • Obiekt z drewna, 2008
  • Obiekt z drewna, 2008
  • Drewniana tablica, 2009
  • Drewniana tablica, 2009
  • Hölzerne Tafel, 2010.
  • Bez tytułu, 2010
  • Drewniana tablica, 2010
  • Chilehaus five lines, 2011
  • Drewniana tablica, 2011
  • Drewniana tablica, 2011
  • Drewniana tablica, 2011
  • Drewniana tablica, 2012
  • Pomnik w Bergedorfie, 2012
  • Pomnik w Bergedorfie, 2012
  • Pomnik w Bergedorfie, 2012
  • Drewniana tablica, 2012
  • Wooden Panel, 2013
  • Hölzerne Tafel, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
  • Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2015
  • Obiekt z drewna, 2015
  • Obiekt z drewna, 2015
  • Drewniana tablica, 2016
  • Drewniana tablica, 2016
  • Drewniana tablica, 2017
  • Obiekt z drewna, 2017
  • Sammlung de Weryha, Hamburg
  • Sammlung de Weryha, Hamburg
  • Sammlung de Weryha, Hamburg
  • Sammlung de Weryha, Hamburg
Jan de Weryha na tle swojej pracy „Drewniana tablica“ (Hölzerne Tafel), 2001.
Jan de Weryha na tle swojej pracy „Drewniana tablica“ (Hölzerne Tafel), 2001, różne drewno, gwoździe, 412 x 216 x 18 cm. Fotografia wykonana w 2014 roku w siedzibie Sammlung de Weryha w Hamburgu.

Zrealizowany w 1999 roku Pomnik Polaków Deportowanych z Powstania Warszawskiego 1944 roku dla Miejsca Pamięci Obozu Koncentracyjnego Neuengamme (KZ-Gedenkstätte Neuengamme, zdj. nr 18a-c), wykonany przez Weryhę z trzydziestu surowo obciosanych granitowych bloków ustawionych rzędami na powierzchni składającej się z wypolerowanych płyt, wprawdzie sprawia wrażenie pracy opartej na założeniach land artu, jest jednak dziełem sztuki pomnikowej. Pojedyncze granitowe bloki symbolizują „różnorodność i indywidualność“ ludzkich jednostek, z kolei ich regularny układ kompozycyjny jest symbolem „totalitarnego, perfekcyjnie zorganizowanego aparatu“ nazistowskiej dyktatury. Prowadząca do pomnika i wyłożona granitowym kruszywem ścieżka obrazuje drogę, „którą skazani na zagładę musieli przebyć“.[11] Pomnik przypomina prace Rückriema co najwyżej materiałem, z którego jest wykonany. Istotniejszym jest jednak fakt, że w przeciwieństwie do innych krajów socjalistycznych, w Polsce, już w połowie lat 60 XX w., tworzenie abstrakcyjnej sztuki pomnikowej w podobnie historycznie obciążonych miejscach było możliwe. I tak, w roku 1964 Franciszek Duszeńko, Adam Haupt i Franciszek Strynkiewicz stworzyli Pomnik Pamięci Ofiar Obozu Zagłady w Treblince. Jego głównym elementem jest pole, na którym twórcy ustawili w rzędach trzy tysiące surowo obrobionych kamiennych bloków mających pozwolić odczuć „ponadczasowość trwania“ pamięci oraz „tragiczną obecność tłumów ludzi idących na śmierć.“[12]  

Przy okazji indywidualnej wystawy prac Jana de Weryhy, która miała miejsce w katowickiej Galerii Szyb Wilson w 2005 roku, Jan Stanisław Wojciechowski, rzeźbiarz i profesor antropologii kultury w Warszawie, zwrócił uwagę na to, że w Polsce lat siedemdziesiątych, czyli za czasów studiów Weryhy, międzynarodowa sztuka nowoczesna wzbudzała zarówno w akademiach sztuki jak i w galeriach szerokie zainteresowanie. Przede wszystkim młodzi artyści bez żadnych oporów adoptowali różne trendy sztuki współczesnej do swoich potrzeb. Sięgali po najlepsze przykłady konceptualizmu, minimal artu, performace‘u i nowych mediów, by je następnie wzbogacać o indywidualne motywy, przenosić w inne polityczne i antropologiczne konteksty oraz by zwrócić się ku nowym materiałom czy naturze: „Jan de Weryha-Wysoczański wyjechał z Polski z bagażem europejskich wartości intelektualnych i artystycznych.“[13]

Przy okazji tej samej wystawy w hali byłej kopalni w Katowicach, Wojciechowski suponował, że prezentując swój wgląd w Naturę w świadomym kontraście do świata techniki lub świata „późnej nowoczesności“, czyli świata globalizacji, rozpędzonej konsumpcji i świata algorytmów, Weryha polemizuje w swej sztuce z „pozycji romantycznej“.[14] To z kolei, zbliża go do instalacji artystycznej, tradycyjnie reagującej na zastane lub świadomie wybrane przestrzenie. Również Aleksandra Warchoł, w swojej pracy magisterskiej napisanej w 2011 roku na Politechnice Radomskiej im. Kazimierza Pułaskiego stwierdza, że Weryha poza drewnianymi obiektami, tworzy także „aranżacje przestrzeni“.[15]

Wprawdzie hala w Katowicach służyła artyście tylko jako przestrzeń wystawowa, jednak można znaleźć także argumenty na to, że niektóre instalacje stanowią jego świadomą reakcję na przestrzeń. Dotyczy to tych przypadków, w których umieścił on bloki lub okrągłe plastry drewna w futrynach lub w ściennych wnękach (zdj. nr 3, 9, 48), ułożył je na podłożu w świadomej harmonii z architekturą wnętrza (zdj. nr 6, 17, 59) lub między zastane we wnętrzu elementy architektoniczne (zdj. nr 8, 14). Dotyczą tego również wspomniane „Obiekty w drewnie“ umieszczone w kątach pomieszczeń, wzdłuż ścian lub wokół filarów (zdj. nr 7, 54, 55, 65), czy też prace „bez tytułu“ wykonane z drewien ustawionych lub ułożonych przy fragmentach ścian (zdj. nr 11, 30). Efemerycznymi instalacjami in situ, jak możny by to dziś powiedzieć, konkretnie współgrającymi z architekturą, były zarówno praca na planie krzyża z krótkich kłód brzozowych zrealizowana na cele wystawy „Objawienia w drewnie“ w 2006 roku w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku (zdj. nr 53), jak i praca określona przez samego artystę jako „tymczasowe doświadczenie przestrzeni“ pod tytułem „Chilehaus five lines“, która składała się z elementów brzozowego pnia, ułożonych na podłożu w pięciu równoległych liniach wijących się przez pomieszczenia hamburskiego Chilehaus, zaprezentowana w 2011 roku w ramach wydarzenia Hamburg Art Week (zdj. nr 67).

 

 

[11] Wywiad Helgi König z Janem de Weryhą z 2015 roku (patrz przypis 7 powyżej).

[12] Wojciech Skrodzki, [w:] Andrzej Osęka, Wojciech Skrodzki, Współczesna rzeźba polska, Warszawa 1977, s. 30.
[13] Jan Stanisław Wojciechowski, 2005, s. 4/8 (patrz: Literatura przedmiotu; tekst dostępny w Internecie na stronie artysty, s. 1).
[14] Tamże, s. 7/11 (na stronie artysty, s. 4).
[15] Aleksandra Warchoł, 2011, s. 10 (patrz: Literatura przedmiotu; tekst dostępny w Internecie na stronie artysty, s. 10.