Menu toggle
Navigation

Jan de Weryha-Wysoczański

Jan de Weryha na tle swojej pracy „Drewniana tablica“ (Hölzerne Tafel), 2001, różne drewno, gwoździe, 412 x 216 x 18 cm. Fotografia wykonana w 2014 roku w siedzibie Sammlung de Weryha w Hamburgu.

Mediathek Sorted

Mediateka
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1998
  • Bez tytułu, 1998
  • Bez tytułu, 1998
  • Bez tytułu, 1998
  • Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
  • Pomnik Neuengamme, 1999
  • Pomnik Neuengamme, 1999
  • Pomnik Neuengamme, 1999
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
  • Drewniana tablica, 2001
  • Bez tytułu, 2001
  • Bez tytułu, 2001
  • Drewniana tablica, 2001
  • Drewniana tablica, 2001
  • Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana kolumna, 2003
  • Drewniana tablica, 2003
  • Drewniany sześcian, 2003
  • Bez tytułu, 2003
  • Hölzerne Tafel, 2003
  • Drewniana tablica, 2003
  • Drewniana tablica, 2003
  • Bez tytułu, 2004
  • Bez tytułu, 2004
  • Bez tytułu, 2005
  • Bez tytułu, 2005
  • Bez tytułu, 2005
  • Sztuka w przestrzeni publicznej, 2005
  • Bez tytułu, 2006
  • Drewniana tablica, 2006
  • Orońsko, 2006
  • Obiekt z drewna, 2006
  • Obiekt z drewna, 2006
  • Obiekt z drewna, 2006
  • Obiekt z drewna, 2006
  • Drewniana tablica, 2007
  • Bez tytułu, 2007
  • Obiekt z drewna, 2008
  • Obiekt z drewna, 2008
  • Drewniana tablica, 2009
  • Drewniana tablica, 2009
  • Hölzerne Tafel, 2010.
  • Bez tytułu, 2010
  • Drewniana tablica, 2010
  • Chilehaus five lines, 2011
  • Drewniana tablica, 2011
  • Drewniana tablica, 2011
  • Drewniana tablica, 2011
  • Drewniana tablica, 2012
  • Pomnik w Bergedorfie, 2012
  • Pomnik w Bergedorfie, 2012
  • Pomnik w Bergedorfie, 2012
  • Drewniana tablica, 2012
  • Wooden Panel, 2013
  • Hölzerne Tafel, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
  • Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2015
  • Obiekt z drewna, 2015
  • Obiekt z drewna, 2015
  • Drewniana tablica, 2016
  • Drewniana tablica, 2016
  • Drewniana tablica, 2017
  • Obiekt z drewna, 2017
  • Sammlung de Weryha, Hamburg
  • Sammlung de Weryha, Hamburg
  • Sammlung de Weryha, Hamburg
  • Sammlung de Weryha, Hamburg
Jan de Weryha na tle swojej pracy „Drewniana tablica“ (Hölzerne Tafel), 2001.
Jan de Weryha na tle swojej pracy „Drewniana tablica“ (Hölzerne Tafel), 2001, różne drewno, gwoździe, 412 x 216 x 18 cm. Fotografia wykonana w 2014 roku w siedzibie Sammlung de Weryha w Hamburgu.

Dla twórców z ugrupowania De Stijl i przedstawicieli wczesnego konstruktywizmu fenomen materialności nie był przedmiotem zainteresowania. W Niemczech wykorzystywanie naturalnych materiałów we współczesnej sztuce przemysłowej odnosiło się tylko do sztuki użytkowej, czyli do rzemiosła artystycznego, i w tym zakresie było dyskutowane i propagowane na forum założonego w 1907 roku Niemieckiego Związku Twórczego (Deutscher Werkbund). W Europie Zachodniej tworzenie obiektów jako dzieł sztuki rozpoczęło się około 1916 roku; początkowo był to powolny proces, który przebiegał od odkrytej przez przedstawicieli dadaizmu techniki kolażu, przez asamblaże Kurta Schwittersa, określane przez niego samego jako „MERZ-Bilder“, aż po jego przedmiotowo-architektoniczne kolaże, jak na przykład rozpoczęty w 1923 roku projekt wnętrza pod nazwą „Merzbau“. Konstruktywistyczne rzeźby, w których materiał nabierał nowego znaczenia, powstawały już o wiele wcześniej w Moskwie, gdzie od 1914 roku, Włodzimierz Tatlin tworzył trójwymiarowe, zawieszane w pomieszczeniach wystawowych „reliefy narożne“ i „kontr-reliefy“, początkowo jeszcze ściśle nawiązujące do futuryzmu i suprematyzmu. Wykonywał je ze znalezionych materiałów, takich jak drewno, żelazo, cynk, skóry i druty metalowe, propagując ideę „kultury materiału“.

Z kolei Aleksander Rodczenko i El Lissitzky, będąc pod wpływem rewolucji październikowej, pracowali nad inspirowanymi formami geometrycznymi obiektami w duchu konstruktywizmu, które miały być „bezprzedmiotowe w materialnym świecie“. Emigranci z Moskwy, Naum Gabo i jego brat Antoine Pevsner, wywieźli te pomysły do Berlina i Paryża, zaś Katarzyna Kobro do Warszawy, dokąd wyemigrowała w 1922 roku. Jako namiastkę nowoczesnego świata wprowadzili oni do rzeźby gładkie, przemysłowo wytwarzane i formowane materiały, takie jak szkło akrylowe, blachę stalową oraz szkło i drewno przemysłowe, o geometrycznych formach i czystych kolorach. Od 1919 roku Państwowy Bauhaus (Das Staatliche Bauhaus) w Weimarze i Dessau oferował platformę dyskusyjno-edukacyjną na temat wszystkich nurtów konstruktywizmu, tych byłych i tych aktualnych, i propagował stosowanie ich założeń we wszystkich dziedzinach życia. Do dziś konstruktywizm znajduje oddźwięk w wielu dziedzinach sztuki i naszego życia codziennego.

W Polsce, po pierwszych pracach konstruktywistycznych Henryka Stażewskiego oraz po założeniu przez niego w 1924 roku wraz z Henrykiem Berlewim i Władysławem Krzemińskim (od 1920 roku mąż Katarzyny Kobro) grupy Blok, ukształtowała się własna tradycja konstruktywizmu, która wprawdzie nawiązywała do europejskiej tradycji nurtu, lecz na Zachodzie prawie w ogóle nie została zauważona. W jej kontynuacji, w latach 60. i 70. XX w., pojawiła się następująca po konstruktywizmie „neo-awangarda“, w dziedzinie rzeźby reprezentowana przez Edwarda Krasińskiego, w grafice przez Zofię Artymowską i Jerzego Grabowskiego a w malarstwie i sztuce obejmującej filmy, video i obiekty, przez Józefa Robakowskiego i Ryszarda Waśkę. Obecnie młode polskie, częściowo pracujące w Niemczech artystki, jak Natalia Stachon i Marlena Kudlicka, odnoszą się w swojej twórczości do pierwszego pokolenia konstruktywistycznej awangardy w Polsce.

Początkowo Weryha stosował formy geometryczne w odniesieniu do sposobu ułożenia prac na podłożu (zdj. nr 14, 16, 26, 29), później do kształtu wolnostojących obiektów, jak w przypadku „Drewnianej kolumny“ (Hölzerne Säule, zdj. nr 38), „Drewnianego sześcianu“ (Hölzerner Kubus, zdj. nr 40) i stożkowatego „Obiektu z drewna“ (Hölzernes Objekt, zdj. nr 93), aż w końcu odnaleźć je można w wewnętrznych strukturach jego „Drewnianych tablic“ (Hölzerne Tafeln, zdj. nr 78, 91, 92). Surowe i regularne struktury tych prac nawiązują jednak także do sztuki konkretnej, która pojawiła się po konstruktywizmie. Wprowadzona przez van Doesburga i kontynuowana przez przedstawicieli założonej w 1929 roku w Paryżu grupy Art concret, w latach 40. XX w. doczekała się obowiązującej do dziś podstawy teoretycznej, nad którą Szwajcarzy Max Bill i Richard Paul Lohse pracowali od 1936 roku. Podczas, gdy początkowo Bill dopuszczał jedynie ściśle matematyczne i geometryczne systemy jako podstawę „subiektywnych form“ w sztuce, w latach sześćdziesiątych zezwalał na stosowanie ujętych statystycznie, harmonijnych podziałów oraz regularnych układów i „porządków“ formalnych. Z kolei Lohse od lat 40. XX w. zajmował się badaniem „seryjnych“ i „modularnych porządków“ kompozycji, które propagował jeszcze w latach osiemdziesiątych.[1]

 

 

[1] Richard Paul Lohse: Modulare Ordnungen (1985), Serielle Ordnungen (1985), [w:] Richard Paul Lohse 1902-1988, katalog wystawy, Wilhelm-Hack-Museum, Ludwigshafen 1992, s. 18 i nast. oraz s. 21 i nast.