Menu toggle
Navigation

Mediathek Sorted

Mediateka
  • Bez tytułu, 1997
    Zdj. nr 1: Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
    Zdj. nr 2: Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
    Zdj. nr 3: Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
    Zdj. nr 4: Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
    Zdj. nr 5: Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
    Zdj. nr 6: Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1997
    Zdj. nr 7: Bez tytułu, 1997
  • Bez tytułu, 1998
    Zdj. nr 8: Bez tytułu, 1998
  • Bez tytułu, 1998
    Zdj. nr 9: Bez tytułu, 1998
  • Bez tytułu, 1998
    Zdj. nr 10: Bez tytułu, 1998
  • Bez tytułu, 1998
    Zdj. nr 11: Bez tytułu, 1998
  • Bez tytułu, 1999
    Zdj. nr 12: Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
    Zdj. nr 13: Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
    Zdj. nr 14: Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
    Zdj. nr 15: Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
    Zdj. nr 16: Bez tytułu, 1999
  • Bez tytułu, 1999
    Zdj. nr 17: Bez tytułu, 1999
  • Pomnik Neuengamme, 1999
    Zdj. nr 18a: Pomnik Neuengamme, 1999
  • Pomnik Neuengamme, 1999
    Zdj. nr 18c: Pomnik Neuengamme, 1999
  • Pomnik Neuengamme, 1999
    Zdj. nr 18c: Pomnik Neuengamme, 1999
  • Bez tytułu, 2000
    Zdj. nr 19: Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
    Zdj. nr 20: Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
    Zdj. nr 21: Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
    Zdj. nr 22: Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
    Zdj. nr 23: Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
    Zdj. nr 24: Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
    Zdj. nr 25: Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
    Zdj. nr 26: Bez tytułu, 2000
  • Bez tytułu, 2000
    Zdj. nr 27: Bez tytułu, 2000
  • Drewniana tablica, 2001
    Zdj. nr 28: Drewniana tablica, 2001
  • Bez tytułu, 2001
    Zdj. nr 29: Bez tytułu, 2001
  • Bez tytułu, 2001
    Zdj. nr 30: Bez tytułu, 2001
  • Drewniana tablica, 2001
    Zdj. nr 31: Drewniana tablica, 2001
  • Drewniana tablica, 2001
    Zdj. nr 32: Drewniana tablica, 2001
  • Drewniana tablica, 2002
    Zdj. nr 33: Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana tablica, 2002
    Zdj. nr 34: Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana tablica, 2002
    Zdj. nr 35: Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana tablica, 2002
    Zdj. nr 36: Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana tablica, 2002
    Zdj. nr 37: Drewniana tablica, 2002
  • Drewniana kolumna, 2003
    Zdj. nr 38: Drewniana kolumna, 2003
  • Drewniana tablica, 2003
    Zdj. nr 39: Drewniana tablica, 2003
  • Drewniany sześcian, 2003
    Zdj. nr 40: Drewniany sześcian, 2003
  • Bez tytułu, 2003
    Zdj. nr 41: Bez tytułu, 2003
  • Hölzerne Tafel, 2003
    Abb. 42: Hölzerne Tafel, 2003
  • Drewniana tablica, 2003
    Zdj. nr 43: Drewniana tablica, 2003
  • Drewniana tablica, 2003
    Zdj. nr 44: Drewniana tablica, 2003
  • Bez tytułu, 2004
    Zdj. nr 45: Bez tytułu, 2004
  • Bez tytułu, 2004
    Zdj. nr 46: Bez tytułu, 2004
  • Bez tytułu, 2005
    Zdj. nr 47: Bez tytułu, 2005
  • Bez tytułu, 2005
    Zdj. nr 48: Bez tytułu, 2005
  • Bez tytułu, 2005
    Zdj. nr 49: Bez tytułu, 2005
  • Sztuka w przestrzeni publicznej, 2005
    Zdj. nr 50: Sztuka w przestrzeni publicznej, 2005
  • Bez tytułu, 2006
    Zdj. nr 51: Bez tytułu, 2006
  • Drewniana tablica, 2006
    Zdj. nr 52: Drewniana tablica, 2006
  • Orońsko, 2006
    Zdj. nr 53: Orońsko, 2006
  • Obiekt z drewna, 2006
    Zdj. nr 54: Obiekt z drewna, 2006
  • Obiekt z drewna, 2006
    Zdj. nr 55: Obiekt z drewna, 2006
  • Obiekt z drewna, 2006
    Zdj. nr 56: Obiekt z drewna, 2006
  • Obiekt z drewna, 2006
    Zdj. nr 57: Obiekt z drewna, 2006
  • Drewniana tablica, 2007
    Zdj. nr 58: Drewniana tablica, 2007
  • Bez tytułu, 2007
    Zdj. nr 59: Bez tytułu, 2007
  • Obiekt z drewna, 2008
    Zdj. nr 60: Obiekt z drewna, 2008
  • Obiekt z drewna, 2008
    Zdj. nr 61: Obiekt z drewna, 2008
  • Drewniana tablica, 2009
    Zdj. nr 62: Drewniana tablica, 2009
  • Drewniana tablica, 2009
    Zdj. nr 63: Drewniana tablica, 2009
  • Hölzerne Tafel, 2010.
    Abb. 64: Hölzerne Tafel, 2010
  • Bez tytułu, 2010
    Zdj. nr 65: Bez tytułu, 2010
  • Drewniana tablica, 2010
    Zdj. nr 66: Drewniana tablica, 2010
  • Chilehaus five lines, 2011
    Zdj. nr 67: Chilehaus five lines, 2011
  • Drewniana tablica, 2011
    Zdj. nr 68: Drewniana tablica, 2011
  • Drewniana tablica, 2011
    Zdj. nr 69: Drewniana tablica, 2011
  • Drewniana tablica, 2011
    Zdj. nr 70: Drewniana tablica, 2011
  • Drewniana tablica, 2012
    Zdj. nr 71: Drewniana tablica, 2012
  • Pomnik w Bergedorfie, 2012
    Zdj. nr 72a: Pomnik w Bergedorfie, 2012
  • Pomnik w Bergedorfie, 2012
    Zdj. nr 72b: Pomnik w Bergedorfie, 2012
  • Pomnik w Bergedorfie, 2012
    Zdj. nr 72c: Pomnik w Bergedorfie, 2012
  • Drewniana tablica, 2012
    Zdj. nr 73: Drewniana tablica, 2012
  • Wooden Panel, 2013
    Zdj. nr 74: Wooden Panel, 2013
  • Hölzerne Tafel, 2013
    Abb. 75: Hölzerne Tafel, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
    Zdj. nr 76: Drewniana tablica, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
    Zdj. nr 77: Drewniana tablica, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
    Zdj. nr 78: Drewniana tablica, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
    Zdj. nr 79: Drewniana tablica, 2013
  • Drewniana tablica, 2013
    Zdj. nr 80: Drewniana tablica, 2013
  • Obiekt z drewna, 2014
    Zdj. nr 81: Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
    Zdj. nr 82: Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
    Zdj. nr 83: Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
    Zdj. nr 84: Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
    Zdj. nr 85: Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2014
    Zdj. nr 86: Obiekt z drewna, 2014
  • Obiekt z drewna, 2015
    Zdj. nr 87: Obiekt z drewna, 2015
  • Obiekt z drewna, 2015
    Zdj. nr 88: Obiekt z drewna, 2015
  • Obiekt z drewna, 2015
    Zdj. nr 89: Obiekt z drewna, 2015
  • Drewniana tablica, 2016
    Zdj. nr 90: Drewniana tablica, 2016
  • Drewniana tablica, 2016
    Zdj. nr 91: Drewniana tablica, 2016
  • Drewniana tablica, 2017
    Zdj. nr 92: Drewniana tablica, 2017
  • Obiekt z drewna, 2017
    Zdj. nr 93: Obiekt z drewna, 2017
  • Sammlung de Weryha, Hamburg
    Zdj. nr 94: Sammlung de Weryha, Hamburg
  • Sammlung de Weryha, Hamburg
    Zdj. nr 95: Sammlung de Weryha, Hamburg
  • Sammlung de Weryha, Hamburg
    Zdj. nr 96: Sammlung de Weryha, Hamburg
  • Sammlung de Weryha, Hamburg
    Zdj. nr 97: Sammlung de Weryha, Hamburg

Jan de Weryha-Wysoczański

Jan de Weryha na tle swojej pracy „Drewniana tablica“ (Hölzerne Tafel), 2001.
Jan de Weryha na tle swojej pracy „Drewniana tablica“ (Hölzerne Tafel), 2001, różne drewno, gwoździe, 412 x 216 x 18 cm. Fotografia wykonana w 2014 roku w siedzibie Sammlung de Weryha w Hamburgu.

Regularne układy oraz składające się z seryjnie ułożonych modułów porządki kompozycyjne są widoczne jeszcze w ostatnich „Drewnianych tablicach“ de Weryhy (zdj. nr 78, 91, 92), aczkolwiek w jego pracach nie są one wynikiem wyrafinowanego systemu matematycznego, lecz rezultatem prostych pomiarów oraz doświadczeń nabytych podczas pracy nad proporcjami i kierujących się możliwościami modularnych elementów pozyskiwanych z drewna.[2] Eugen Gomringer, sekretarz Billa i twórca poezji konkretnej, wskazał, że od lat 90. XX w., różni twórcy modyfikowali pierwotnie surowy system sztuki konkretnej, uzupełniając go o nowe „pola“, wynikające z szerszej perspektywy, nowego sposobu postrzegania materiałów i nowych doświadczeń z nimi.[3] Weryha, skupiając się na tworzywie jakim jest drewno i optymalizując postrzeganie materiału na podstawie konkretnych struktur, odgrywa w tej tradycji szczególną rolę.

Reliefy i obiekty Weryhy, w znacznym stopniu charakteryzujące się monochromatyczną, geometryczną powierzchnią, nawiązują także do doświadczeń i wiedzy niemieckiej grupy ZERO, założonej w roku 1957 przez Otto Pienego i Heinza Macka, do której wkrótce dołączył Günther Uecker, i współpracującej z innymi międzynarodowymi ugrupowaniami, między innymi z holenderską grupą Nul (Zero) wokół Jana Schoonhovena. Grupa ZERO nie stanowiła bezpośredniej reakcji na konstruktywizm i sztukę konkretną, choć działała korzystając z głównych założeń wypracowanych przez oba nurty. Seria „dziurawych obrazów“ (Lochbilder) Otto Pienego i powstające na ich podstawie obiekty i instalacje, podobnie jak geometryczne i obracające się w przeciwnych kierunkach kompozycje Macka, często w formie kolistych aluminiowych płaskorzeźb, służyły ekspozycji światła w wirujących formach: kołach, spiralach, polach i falach. Kolejnymi pracami tego nurtu były obrazy i obiekty Ueckera, z gwoździami na pomalowanym białą farbą tle, a także tekturowe białe reliefy o stereometrycznej strukturze Schoonhovena. W Polsce połowy lat 60. XX w. Jerzy Jarnuszkiewicz zaczął tworzyć wolnostojące rzeźby z metalu, charakteryzujące się geometrycznie ułożonymi kratami, prętami i lamelami, w których autor zgłębiał zagadnienie przestrzeni pod kątem światła i rytmicznego ruchu. Z kolei w polskiej grafice od 1968 roku Jerzy Grabowski realizował śnieżnobiałe druki z wypukłymi geometrycznymi formami, przypominającymi „ślepe wklęsłości“ Ueckera, Schoonhovena i Anni Albers, nauczycielki Bauhausu.

Podobne struktury i efekty świetlne można odnaleźć u Weryhy, w jego przechodzących czasami w biel „Drewnianych tablicach“ (zdj. nr 71, 79, 92) oraz okrągłych „Drewnianych obiektach“ (zdj. nr 82, 85). Kto chce, może w niektórych z jego prac odkryć nawiązanie do obrazów z gwoździami Ueckera (zdj. nr 68, 77), przy czym w centrum zainteresowania Weryhy znajdują się wizualne i dotykowe właściwości i efekty stosowanego przez niego materiału, czyli drewna. W 1959 roku Piene wprowadził w swoich obrazach dymu i płomieni technikę artystyczną opartą na pracy z ogniem. Weryha, zainspirowany atakiem terrorystycznym na World Trade Center 11 września 2001 roku, podążył tą drogą dalej, stosując zwęglone drewno, by uzyskać dwukolorowość niektórych obiektów (zdj. nr 28, 32, 33, 35, 43-47, 59, 62, 66, 70). Również w tym przypadku nie chodziło mu w pierwszej kolejności o kontrast kolorów, lecz o wprowadzenie kolejnej postaci drewna, tej która powstaje w wyniku naturalnego procesu.[4]  

Jan de Weryha, wyrażał wobec interpretatorów swoich dzieł szczególną fascynację minimal artem, nurtem sztuki rozwijającym się w Nowym Jorku od lat 60. XX w., którego protagonistami byli Carl Andre, Dan Flavin, Donald Judd oraz Sol LeWitt.[5] I faktycznie, jego wczesne, uformowane z drewnianych bloków obiekty oraz prace ułożone na podłożu, wszystkie „bez tytułu“ (zdj. nr 3, 10, 14, 19), przypominają warstwowe obiekty wykonane z budowlanego drewna Carla Andrego, stosującego także metalowe płyty, cegły, bloki betonowe lub druty i ustawiającego je obok siebie. Artyści minimal artu wykorzystywali standaryzowane produkty przemysłowe, jak aluminium eloksalowane, stal nierdzewną, szkło akrylowe i włókno szklane, także styropian, miedź i cynk, natomiast Andre stosował produkowane przemysłowo elementy z drewna, które dla każdego potencjalnego artysty były dostępne w handlu. Artystom tego nurtu chodziło o percepcję różnych rodzajów struktur w przestrzeni oraz oddziaływanie danego obiektu i danej przestrzeni na odbiorcę. W przeciwieństwie do tego, prace Weryhy noszą wyraźne ślady obróbki piłą elektryczną, siekierą czy dłutem. Żaden wykorzystany przez niego element nie jest gładki, każdy przemysłowy materiał jest mu obcy. Poddając drewno ze swoimi wizualnymi, dotykowymi i zapachowymi właściwościami, indywidualnej obróbce artystycznej, nadaje mu nową postać.

 

 

[2] Wypowiedź Jana de Weryhy podczas rozmowy z autorem niniejszego artykułu w marcu 2018 r.

[3] Podstawę analizy Gomringera stanowiły prace Ulricha Behla (*1939), kilońskiego grafika i autora obiektów, tworzącego prace sztuki konkretnej z papieru i ostatnimi czasy także ze szkła akrylowego. Eugen Gomringer, Die Prozesse der Wahrnehmung neu optimieren, [w:] Ulrich Behl. Modulare Ordnungen, katalog wystawy, Museum Ostdeutsche Galerie, Regensburg 1997, s. 10 i nast.  

[4] Polscy autorzy dotąd nie dopatrywali się związków Weryhy do prac przedstawicieli grupy ZERO. W roku 2016 galeria reprezentująca artystę (Galerie Kellermann Düsseldorf) pokazała jego prace na wystawie pod tytułem Zero 2.0 obok prac Pienego, Macka i Ueckera. Galeria zalicza Jana de Weryhę do drugiego pokolenia artystów nurtu ZERO.

[5] Po raz pierwszy wspomniał o tym i poddał to pod dyskusję Rafał de Weryha-Wysoczański, historyk sztuki i syn artysty. Uczynił to w swoim referacie otwierającym wystawę „Jan de Weryha – Objekte“ w hamburskiej Galerii Kunst im Licht w 1998 roku; fragment wystąpienia dostępny w Internecie na stronie artysty.